Προεκλαμψία - Εκλαμψία της κύησης

Η υπέρταση επιπλέκει την κύηση στο 7% των περιπτώσεων και οι υπερτασικές διαταραχές διακρίνονται σε:

  • Προεκλαμψία (70%)

  • Χρόνια (προϋπάρχουσα) υπέρταση (30%)

  • Χρόνια υπέρταση με προεκλαμψία

  • Παροδική υπέρταση

Ορισμοί

Αύξηση της αρτηριακής πίεσης (ΑΠ)

Αύξηση της ΑΠ άνω του 140/90mmHg σε τυχαίες μετρήσεις που διαφέρουν μεταξύ τους 6 ώρες όταν η προηγούμενη αρτηριακή πίεση δεν είναι γνωστή. Αύξηση της προηγούμενης τιμής της ΑΠ όταν αυτή είναι γνωστή κατά 30mmHg για την συστολική και 25mmHg για την διαστολική σε δύο τυχαίες μετρήσεις

Πρωτεϊνουρία

Η παρουσία λευκώματος στα ούρα άνω των 100mg/dl σε τυχαίο δείγμα

Οίδημα

Η αύξηση του βάρους άνω των 2,5Kg

Προεκλαμψία

Ως προεκλαμψία ορίζεται η μετά την 20 εβδομάδα της κύησης αύξηση της αρτηριακής πίεσης σε συνδυασμό με πρωτεϊνουρία ή οίδημα ή και τα δύο.

Ανάλογα με την βαρύτητα των παραπάνω συμπτωμάτων η προεκλαμψία διακρίνεται σε μέτρια και σοβαρή ως εξής.

Μέτρια προεκλαμψία

  • Αρτηριακή Πίεση (ΑΠ): 140-160mmHg / 90-110 mmHg
  • Πρωτεϊνουρία 0,3-5gr/24h
  • Οίδημα ως αύξηση του βάρους >1Kg /βδομάδα ή 3Kg/μήνα
  • Ούρα > 500ml/24h

Σοβαρή προεκλαμψία

  • ΑΠ: 160/110mmHg
  • Πρωτεϊνουρία >5gr/24h
  • Ολιγουρία (<400ml/24h)
  • Εγκεφαλικές ή οπτικές διαταραχές
  • Επιγαστραλγία
  • Πνευμονικό οίδημα ή κυάνωση
  • Διαταραχή της ηπατικής λειτουργίας
  • Θρομβοπενία (PLT<150.000)

Χρόνια (προϋπάρχουσα) υπέρταση

Είναι η υπέρταση που εμφανίζεται πριν από τις 20 εβδομάδες και διαρκεί άνω των 42 ημερών μετά τον τοκετό. Διακρίνεται σε

  • Ήπια (95%) ΑΠ=140-160/90-110 mmHg
  • Σοβαρή(5%) ΑΠ=>160/110mmHg

Χρόνια (προϋπάρχουσα) υπέρταση με προεκλαμψία

Είναι η αύξηση της αρτηριακής υπέρτασης σε γυναίκες με χρόνια υπέρταση πριν από την κύηση για την συστολική >30mmHg για την διαστολική >15mmHg ή για την ΜΑΠ>20mmHg σε συνδυασμό με πρωτεϊνουρία με ή χωρίς οίδημα.

Παροδική υπέρταση

Είναι η εμφάνιση αρτηριακής υπέρτασης κατά την κύηση ή τις πρώτες 24 ώρες μετά τον τοκετό χωρίς σημεία προεκλαμψίας ή προϋπάρχουσας υπέρτασης. Συνήθως η τιμή της αρτηριακής πίεσης επιστρέφει στα φυσιολογικά εντός 10 ημερών μετά τον τοκετό.

Προεκλαμψία

Η συχνότητά της είναι στις

  • Πρωτοτόκες 14-20%
  • Πολυτόκες 5,7-7,3%

Προδιαθεσικοί παράγοντες

  • Πρώτη κύηση
  • Πολύδυμη κύηση
  • Πολυάμνιο
  • Παχυσαρκία
  • Προηγούμενη κύηση στην ίδια την μητέρα /αδελφή
  • Σακχαρώδης διαβήτης
  • Υδατιδώδη μύλη
  • Αγγειακές διαταραχές
  • Υποθρεψία

Πιθανά αίτια

  • Ανώμαλη τροφοβλαστική διείσδυση
  • Διαταραχές πηκτικότητας
  • Αγγειακές ενδοθηλιακές βλάβες
  • Κακή προσαρμογή του καρδιαγγειακού
  • Ανοσολογικά αίτια
  • Γενετική προδιάθεση
  • Διαιτητικές ανεπάρκειες ή καταχρήσεις

Η πιο πρόσφατη θεωρία παθογένεσης αναγνωρίζει το σημαντικό ρόλο στην βλάβη του ενδοθηλίου που προκαλεί αυξημένο τόνο στα αγγεία από την μια και διαφυγή από τα τριχοειδή από την άλλη. Επιπλέον συνυπάρχει αύξηση των προσταγλανδινών  που προκαλεί αγγειόσπασμο και ενεργοποίηση του μηχανισμού πήξης του αίματος που προκαλεί θρομβοπενία και αιμόλυση.

Πρόληψη

Πρωτεϊνική δίαιτα χαμηλή σε περιεκτικότητα άλατος

Διαιτητικά συμπληρώματα

Ασβέστιο: Πιστεύεται ότι το ασβέστιο μέσω διαταραχών της ρενίνης του πλάσματος και της παραθορμόνης καθώς επίσης και της ελάττωσης της αγγειοτενσίνης ΙΙ ελαττώνει την αρτηριακή υπέρταση για αυτό συστήνεται η χορήγηση συμπληρωματικά ασβεστίου σε δόσεις 600mg ασπαρτικού ασβεστίου ή 1500-2000mg στοιχειακού ασβεστίου στο 3ο τρίμηνο της κύησης και πιο συγκεκριμένα μετά από την 24η εβδομάδα της κύησης.

Μαγνήσιο: Η χορήγηση μαγνησίου σε δόση 14 mmol ασπαρτικού υδροχλωρικού μαγνησίου (Trofocard sachs 1x3/tabs 2x3) από το 2ο τρίμηνο σε άλλες εργασίες έχει αποδειχθεί ότι προλαμβάνει την προεκλαμψία, και την προωρότητα ενώ σε άλλες όχι.

Ασπιρίνη:  Όπως είναι γνωστό η προεκλαμψία σχετίζεται με αγγειόσπασμο και ενεργοποίηση των πηκτικών μηχανισμών με αύξηση της ενεργοποίησης των αιμοπεταλίων προκαλώντας έτσι διαταραχή της ισορροπίας θρομβαξάνης / προστακυκλίνης. Η χορήγηση χαμηλής δοσολογίας ασπιρίνης αναστέλλει την σύνθεση των προσταγλανδινών με την αμετάκλητη ακετυλίωση και απενεργοποίηση της κυκλοξυγενάσης αναστέλλοντας έτσι την σύνθεση της θρομβαξάνης χωρίς να επηρεάζει την προστακυκλίνη. Η δοσολογία που έχει προταθεί είναι 60-150mg με πιο συνηθισμένη τα 80mg . Όσο αναφορά την έναρξη της θεραπείας, για τον μεν πρώτο τρίμηνο έχει αναφερθεί τερατογόνος δράση με συγγενείς καρδιακές βλάβες και κίνδυνο για ανάπτυξη εμβρυϊκής πνευμονικής υπέρτασης, καθυστέρηση έναρξη ωδίνων, διαταραχές πηκτικότητας στην μητέρα και το έμβρυο καθώς επίσης και χαμηλό δείκτη ευφυΐας. Βέβαια όταν η δοσολογία είναι <100mg οι παραπάνω κίνδυνοι είναι θεωρητικοί. Έτσι λοιπόν ενδείκνυται η χορήγηση 80 mg ασπιρίνης από την 18-20η εβδομάδα καθημερινά λειτουργώντας προληπτικά τόσο για την προεκλαμψία.

Διαταραχές οργάνων

Νεφροί

Όπως είναι γνωστό κατά την κύηση αυξάνεται η νεφρική διήθηση κατά 25-50% με αποτέλεσμα την ελάττωση της κρεατινίνης, της ουρίας και του ουρικού οξέος. Στην προεκλαμψία ο αγγειόσπασμος και η διόγκωση του ενδοθηλίου ελαττώνει την νεφρική διήθηση κατά 50% με αποτέλεσμα να αυξάνεται καταρχήν το ουρικό οξύ και σπανιότερα η κρεατινίνη. Η αύξηση του ουρικού οξέος άνω των 5 ή 5,5 mg/dl  αποτελεί προγνωστικό δείκτη για την αύξηση της αρτηριακής πίεσης.

Ήπαρ

Αρχικά το ήπαρ δεν προσβάλλεται ωστόσο αργότερα και στο 10% των περιπτώσεων σε σοβαρή προεκλαμψία έχουν βρεθεί στα τοιχώματα των ηπατικών αγγείων εναποθέσεις ινωδογόνου χωρίς να είναι απαραίτητη η εργαστηριακή ή ιστολογική εμπλοκή του ήπατος. Ωστόσο όμως σε περίπτωση που αυξηθεί η SGOT τότε η αύξηση αυτή έχει πολύ καλή συσχέτιση με τον κοιλιακό πόνο. Η χολερυθρίνη όταν αυξάνεται αφορά την έμμεση. Η ρήξη του ήπατος είναι σοβαρή επιπλοκή με 70% μητρική θνησιμότητα και απαιτεί χειρουργική επέμβαση. Η πορεία της ρήξης είναι διφασική όπου σε πρώτη φάση συμβαίνει νέκρωση , ενδοηπατική αιμορραγία αλλά και υποκάψια αιμορραγία ενώ στην δεύτερη ρήγνυται η κάψα.

Αιματολογικές διαταραχές

Το ινωδογόνο μένει συνήθως φυσιολογικό όπως και στην φυσιολογική εγκυμοσύνη αλλά μπορεί να παρουσιάσει ποιοτικές αλλαγές με την μορφή της δυσινωδογοναιμίας. Επίσης μπορεί να παρατηρηθεί παράταση του χρόνου προθρομβίνης χωρίς όμως οι αλλαγές αυτές να έχουν κλινική σημασία. Με τον αγγειόσπασμο και την διάσπαση του ενδοθηλίου των αγγείων συμβαίνει εναπόθεση αιμοπεταλίων οδηγώντας σε θρομβοπενία(<150.000). Η μεγαλύτερη ωστόσο ελάττωση (<60.000) είναι ο καλύτερος δείκτης για την αποκόλληση του πλακούντα.

Hellp syndrome (Hemolysis, Elevated Liver enzymes, Low platelets)

Η συχνότητά του είναι 2-12% και χαρακτηρίζεται από:

  • Αιμοπετάλια <100.000 mm3 (πιο σταθερό εύρημα)
  • SGOT> 72 IU/L
  • LDH> 600 IU/L
  • Ολική χολερυθρίνη> 1,2 mg/dl

Η συχνότητα του συνδρόμου είναι μεγαλύτερη σε λευκές πολύτοκες άνω των 25 ετών ενώ τα πρόδρομα σημεία είναι:

  • Επιγαστραλγία ή άλγος στο δεξιό υποχόνδριο (90%)
  • Ναυτία και εμετός (50%)
  • Μη ειδικά συμπτώματα ιογενούς λοίμωξης
  • Αίσθημα κακουχίας (90%)
  • Αιματουρία
  • Αιμορραγία από το γαστρεντερικό σύστημα

Η περιγεννητική θνησιμότητα είναι 7,7-60% ενώ η μητρική 0-24%.

Αντιμετώπιση της προεκλαμψίας

Οριστική θεραπεία της προεκλαμψίας είναι μόνο η αποπεράτωση του τοκετού.

Υπέρταση χωρίς πρωτεινουρία

Οι ασθενείς αντιμετωπίζονται ως εξωτερικοί εφόσον μπορούν να ακολουθήσουν τις οδηγίες του γιατρού, εφόσον το έμβρυο είναι ανώριμο και εφόσον δεν διατρέχει κίνδυνο. Σε περίπτωση απότομης αύξησης της αρτηριακής πίεσης ή εμφάνισης πρωτεϊνουρίας εισαγωγή στο νοσοκομείο ακολουθώντας το επόμενο βήμα.

Μέτρια προεκλαμψία

  • Εισαγωγή στο νοσοκομείο
  • Κύηση >37 εβδομάδες με ώριμο τράχηλο συνιστάται πρόκληση τοκετού με αγωγή με Mg2SO4 ενώ σε ανώριμο τράχηλο ή κύηση <37 εβδομάδες τότε απαιτείται:
  • Κατάκλιση
  • Δεν απαιτείται αντιϋπερτασική αγωγή
  • Δίαιτα κανονική
  • Συνήθως εντός 48ώρου έχουμε αυτόματη διούρηση που οδηγεί σε απώλεια βάρους και διόρθωση της πίεσης.
  • Σε περίπτωση ωριμότητας ή σοβαρής προεκλαμψίας συνιστάται τοκετός

Σοβαρή προεκλαμψία

Σε κύηση >34 εβδομάδων ή σε περίπτωση ωριμότητας του εμβρύου ή όταν το έμβρυο βρίσκεται σε κίνδυνο συνιστάται αποπεράτωση του τοκετού με Mg2SO4 που συνεχίζεται για 24 ώρες μετά τον τοκετό και αντιϋπερτασική αγωγή εφόσον ΑΠ>160/110mmHg.

Όταν η κύηση είναι μικρότερη των 34 εβδομάδων υπάρχει η γνώμη της αποπεράτωσης του τοκετού ούτως ή άλλως ενώ κατά άλλους συνιστάται παράταση της κύησης μέχρι την πνευμονική ωρίμανση, ή τον εμβρυϊκό /μητρικό κίνδυνο ή μέχρι να ξεπεράσει η κύηση τις 36 εβδομάδες.

Χρόνια (προϋπάρχουσα) υπέρταση

Οι ασθενείς με χρόνια υπέρταση είναι αυξημένου κινδύνου για την ανάπτυξη προεκλαμψίας, αποκόλλησης πλακούντα και πρόωρο τοκετό. Η συχνότητα της προεκλαμψίας είναι 10-50% στις σοβαρές περιπτώσεις εξαρτώμενη από την σοβαρότητα της υπέρτασης ενώ της αποκόλλησης του πλακούντα είναι 0,45% στις ελαφρές περιπτώσεις και 10% στις σοβαρές. Παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση της αποκόλλησης είναι η ηλικία της μητέρας, ο τόκος και η γεωγραφική κατανομή. Οι ανεπίπλεκτες γυναίκες με μέτρια υπέρταση έχουν την ίδια περιγεννητική έκβαση σε αντίθεση με αυτές με σοβαρή υπέρταση, νεφρικές βλάβες, προεκλαμψία, ή αποκόλληση πλακούντα όπου η περιγεννητική θνησιμότητα είναι αυξημένη. Αυξημένη είναι επίσης και η μητρική θνησιμότητα που οφείλεται στην κακοήθη αύξηση της πίεσης με αποτέλεσμα την καρδιακή ανεπάρκεια και το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδια. Τέλος ίδια η κύηση προκαλεί βλάβες τόσο στο καρδιαγγειακό όσο και στους νεφρούς.

Στους ασθενείς με χρόνια υπέρταση συστήνεται να γίνεται διερεύνηση της αιτιολογίας και εκτίμηση της κατάστασή της ώστε να διαχωριστούν οι υψηλού από χαμηλού  κινδύνου όπου η αντιμετώπιση είναι διαφορετική.

Συστήνεται ο περιορισμός του βάρους η ημερήσια πρόσληψη 2gr NaCl, η διακοπή καπνίσματος, στρες, καφεΐνης, η ημερήσια ανάπαυση ιδίως μετά τα γεύματα. Οι επισκέψεις στο ιατρό θα πρέπει να γίνονται κάθε 2 εβδομάδες για το πρώτο μισό και κάθε εβδομάδα για την υπόλοιπη κύηση. Η εργαστηριακή εκτίμηση αφορά:

  • Γενική αίματος
  • Κρεατινίνη ορού
  • Ουρικό Οξύ
  • Κάθαρση κρεατινίνης
  • Κάλιο ορού
  • Λεύκωμα και Νάτριο ούρων 24ώρου
  • κ/κ ούρων κάθε τρίμηνο
  • Μέτρηση κατεχολαμινών ιδίως σε σοβαρή υπέρταση
  • Ηλεκτροκαρδιογράφημα

Ενδείξεις εισαγωγής στο νοσοκομείο είναι:

  • Η παρόξυνση της υπέρτασης
  • Η εμφάνιση πυελονεφρίτιδας
  • Η σημαντική λευκωματουρία
  • Η αύξηση του ουρικού οξέος(>6mg/dl)

Αντιυπερτασική αγωγή λαμβάνουν οι ασθενείς με σοβαρή υπέρταση (>160/110mmHg). Η κύηση στις μεν ελαφρές περιπτώσεις μπορεί να συνεχισθεί έως την 41η εβδομάδα ενώ στις υψηλού κινδύνου να μην υπερβαίνει τις 40 εβδομάδες. Η εμφάνιση προεκλαμψίας είναι ένδειξη αποπεράτωσης του τοκετού.