Υπερηχογράφημα καρδιάς (ή υπερηχοκαρδιογράφημα ή ηχοκαρδιογράφημα)

Τι είναι το υπερηχοκαρδιογράφημα;

Η υπερηχογραφία βασίζεται στην αρχή της ηχώ. Όπως ο ήχος έχει την ιδιότητα να αντανακλάται πάνω σε επιφάνειες έτσι και οι υπέρηχοι (ηχητικά κύματα σε ψηλότερες συχνότητες από τις ακουστές), αντανακλώνται πάνω σε επιφάνειες.

Στην υπερηχογραφία έχουμε ένα μηχάνημα, τον υπερηχοκαρδιογράφο που μπορεί να παράγει υπερήχους και ταυτόχρονα να ανιχνεύει τις αντανακλάσεις τους. Το μηχάνημα αυτό έχει ενσωματωμένο ένα ηλεκτρονικό υπολογιστή ο οποίος μελετά τα αντανακλόμενα κύματα και ανάλογα με το χρόνο που χρειάζονται για να επιστρέψουν υπολογίζει πόσο μακριά είναι η επιφάνεια στην οποία αντανακλαστήκανε τα υπερηχητικά. Στη συνέχεια παρουσιάζει την επιφάνεια αυτή στην οθόνη του. Η όλη διαδικασία γίνεται τόσο γρήγορα που αν η επιφάνεια αυτή κινείται να παρουσιάζεται στην οθόνη να κινείται όπως κινείται στην πραγματικότητα.

Η παραγωγή και ανίχνευση των υπερήχων γίνεται από το μορφομετατροπέα του υπερηχοκαρδιογράφου. Ο μορφομετατροπέας έχει σχήμα ωοειδές συνήθως. Από τη μια άκρη του φεύγει το καλώδιο που τον συνδέει με το σώμα του υπερηχοκαρδιογράφου. Η άλλη άκρη του είναι το σημείο όπου παράγονται και ανιχνεύονται οι υπέρηχοι. Ανάλογα με το που θα τοποθετήσουμε το μορφομετατροπέα και με ποια κατεύθυνση θα έχουμε και την αντίστοιχη εικόνα.

Οι συνήθεις θέσεις τοποθέτησης του μορφομετατροπέα είναι παραστερνικά αριστερά στο 4ο μεσοπλεύριο διάστημα, στη κορυφή της καρδιάς και η θέση ονομάζεται κορυφαία, κάτω από τη ξιφοειδή απόφυση (υποξιφοειδική θέση), και στον υπερστερνικό βόθρο.

Πως αξιολογείται ένα υπερηχογράφημα καρδιάς;

Το υπερηχογράφημα γίνεται για την διάγνωση και την εκτίμηση ανατομικών και λειτουργικών διαταραχών της καρδιάς.

Μετρείται το πάχος των τοιχωμάτων της καρδιάς, οι διαστάσεις και η λειτουργικότητα των κοιλοτήτων της ιδιαίτερα της αριστεράς κοιλιάς. Με την μελέτη των ενδοκαρδιακών ροών γίνεται διάγνωση και εκτίμηση της βαρύτητας των βαλβιδοπαθειών και των συγγενών καρδιοπαθειών. Τίθεται η διάγνωση της υγρής περικαρδίτιδας, ενδοκαρδιακών θρόμβων, όγκων της καρδιάς, και των καρδιακών επιπλοκών της υπέρτασης.

Διαδικασία υπερηχοκαρδιογραφήματος

Ο ασθενής αφαιρεί τα ρούχα του από τη μέση και πάνω και ξαπλώνει στην εξεταστική κλίνη. Ο ασθενής ξαπλώνει στην αριστερή πλάγια θέση με το αριστερό χέρι κάτω από το κεφάλι. Ο ιατρός βρίσκεται πίσω από τον ασθενή και τοποθετεί τον μορφομετοτροπέα στον θώρακα του ασθενούς. Η καρδία απεικονίζεται από διάφορα «ακουστικά παράθυρα» για να γίνει πλήρης εκτίμηση.

Εφαρμόζεται ακουστικής αγωγιμότητας γέλη στο δέρμα που υπέρκειται της προς εξέταση περιοχής. Στη συνέχεια, ο εξεταστής τοποθετεί το μορφοτροπέα απαλά στην περιοχή, μετακινώντας τον όπως χρειάζεται για την λήψη των εικόνων. Μετά την ολοκλήρωση της εξέτασης, η γέλη αφαιρείται. Στο διοισοφάγειο, δυναμικό και στο υπερηχοκαρδιογράφημα αντίθεσης θα χρειασθεί η εισαγωγή ενδοφλέβιας γραμμής (καθετηράκι) για τη χορήγηση φαρμάκων ή σκιαγραφικού.

Οι περισσότερες μελέτες διαρκούν 30 λεπτά περίπου και δεν απαιτούν ειδική φροντίδα μετά την εξέταση.

Ασθενείς που υποβάλλονται σε διοισοφαγέιο υπερηχοκαρδιογράφημα ή σε υπερηχοκαρδιογραφική δοκιμασία φόρτισης με δοβουταμίνη, θα χρειαστούν παρακολούθηση για λίγο χρόνο μετά την ολοκλήρωση της εξέτασης.

Όλοι οι ασθενείς χρειάζονται ενημέρωση μετά την ολοκλήρωση της εξέτασης, όπου θα συμπεριλαμβάνονται και πληροφορίες σχετικά με το πότε θα παραλάβει την απάντηση, καθώς και με ποιον θα επικοινωνήσει για πληροφορίες ή προκειμένου να αναφέρει ανεπιθύμητες ενέργειες ή επιπλοκές.

Τι είναι το Doppler υπερηχοκαρδιογράφημα;

Η τεχνική αυτή στηρίζεται σε ένα φαινόμενο της φυσικής που λέει ότι αν μια δέσμη υπερήχων προσκρούσει σε κινούμενη επιφάνεια τότε η αντανακλώμενη δέσμη έχει διαφορετική συχνότητα από αυτή της προσκρούουσας. Η συχνότητα της αντανακλώμενης δέσμης εξαρτάται από τη φορά κίνησης της επιφάνειας (πλησιάζει ή απομακρύνεται), και την ταχύτητα της. Χρησιμοποιώντας τα πιο πάνω μπορούμε να υπολογίσουμε την ταχύτητα με την οποία κινείται μια επιφάνεια αν ξέρουμε τις συχνότητες της προσκρούουσας δέσμης και της ανακλώμενης.

Ο υπερηχογράφος εκπέμπει τη δέσμη των υπερήχων με γνωστή συχνότητα. Ο μορφομετατροπέας έχει τη δυνατότητα να μετρά το χρόνο που χρειάζεται η δέσμη για να επιστρέψει καθώς επίσης και τη συχνότητα της δέσμης που επιστρέφει. Έτσι μπορεί και υπολογίσει την απόσταση από την οποία βρίσκεται η κινούμενη επιφάνεια όπως επίσης και την ταχύτητα με την οποία κινείται. Στην καρδιολογία η κινούμενη επιφάνεια, την ταχύτητα της οποίας μετρά ο υπερηχογράφος, είναι η επιφάνεια των ερυθρών αιμοσφαιρίων. Η ταχύτητα μιας συγκεκριμένης περιοχής παρουσιάζεται σαν διάγραμμα σε σχέση με το χρόνο. Όσο πιο μεγάλη η ταχύτητα του αίματος που μετρείται όταν περνά μέσα από κάποιο στεγνωμένο στόμιο τόσο πιο σοβαρή είναι η ανατομική βλάβη.

Τι είναι το έγχρωμο υπερηχοκαρδιογράφημα;

Σε νεότερους υπερηχογράφους υπάρχει η δυνατότητα να μετρά στιγμιαία σε μια περιοχή μεγάλου εύρους τη ταχύτητα κίνησης του αίματος. Η κάθε ταχύτητα που βρίσκεται σε κάθε σημείο παριστάνεται μέσα στην εικόνα δύο διαστάσεων σαν χρώμα, κόκκινο αυτό που κινείται  προς τον μορφομετατροπέας και μπλε αυτό που απομακρύνεται. Η τεχνική αυτή ονομάζεται έγχρωμο υπερηχογράφημα. Βοηθά πολύ στη διάγνωση των βαλβιδοπαθειών ιδιαίτερα των ανεπαρκειών των βαλβίδων.

Τι είναι το διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογράφημα;

Μια άλλη τεχνική είναι το διοισοφάγειο υπερηχογράφημα που ο μορφομετατροπέας είναι τοποθετημένος στην άκρη ενός καθετήρα που εισάγεται όπως το γαστροσκόπιο στο στομάχι και γίνεται λήψη υπερηχογραφήματος από το πίσω μέρος της καρδιάς. Επειδή μεταξύ στόμαχου και καρδιάς δεν παρεμβάλλονται σκληρά μόρια  οι εικόνες που λαμβάνονται είναι μεγάλης ευκρίνειας.

Τι είναι το υπερηχοκαρδιογράφημα αντίθεσης;

Η λήψη καλών υπερηχογραφικών εικόνων είναι συχνά δυσχερής σε ασθενείς παχύσαρκους, με πιθοειδή θώρακα λόγω πνευμονικών νόσων ή με άλλη θωρακική παραμόρφωση, σε ασθενείς στην μονάδα εντατικής θεραπείας ή με αναπνευστήρα. Αυτές οι τεχνικά δύσκολες εξετάσεις μπορούν να βελτιωθούν με σκιαγραφικό. Το σκιαγραφικό των υπερήχων αποτελείται από μικροφυσαλλίδες γεμάτες αέρα, οι οποίες έχουν μέγεθος μικρότερο από ένα ερυθρό αιμοσφαίριο. Οι μικροφυσαλλίδες εγκυστώνονται σε κέλυφος αλβουμίνης, ή άλλης ουσίας, η οποία παρεμποδίζει την καταστροφή τους στην υψηλής ταχύτητας κυκλοφορία του αίματος. Οι φυσαλλίδες βελτιώνουν την ποιότητα των εικόνων.

Οι παράγοντες αντίθεσης των υπερήχων ταξιδεύουν στο εσωτερικό της δεξιάς καρδιάς μετά από την ενδοφλέβια έγχυση, εντός της πνευμονικής κυκλοφορίας, και στη συνέχεια εντός της αριστερής καρδιάς. Το ηχοκαρδιογράφημα με σκιαγραφικό χρησιμοποιείται συνηθέστερα για την αξιολόγηση της λειτουργίας της αριστερής κοιλίας. Οι καινούργιοι παράγοντες αντίθεσης είναι γενικά καλά ανεκτοί, αλλά ορισμένοι ασθενείς ενδέχεται να εμφανίσουν αλλεργικές αντιδράσεις από το σκιαγραφικό με αλβουμίνη.

Τι είναι το δυναμικό υπερηχοκαρδιογραφημα ή υπερηχοκαρδιογράφημα κόπωσης με δοβουταμίνη;

Το υπερηχοκαρδιογράφημα κόπωσης με δοβουταμίνη αξιολογεί την καρδιακή λειτουργία πριν και μετά από την ενδοφλέβια χορήγηση δοβουναμίνης. Με την χορήγηση ενδοφλέβια αδενοσίνης, ουσίας που προκαλεί ισχαιμία του μυοκαρδίου σε περιοχές που αιματώνονται από στενωμένα στεφανιαία αγγεία, παρατηρώντας στο υπερηχογράφημα  την ύπαρξη ή όχι διαταραχών της κινητικότητας των τοιχωμάτων της καρδιάς, τίθεται η διάγνωση της ισχαιμίας και εκτιμάται η σοβαρότητα της  στεφανιαίας νόσου. Πιθανά να εμφανισθούν παρενέργειες από τη χορήγηση δοβουταμινης, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται υπέρταση, αρρυθμίες, ζάλη, θωρακικό άλγος, ναυτία, δύσπνοια.

Η εξέταση ζητείται για αξιολόγηση στεφανιαίος νόσου σε ασθενείς οι οποίοι αδυνατούν να ασκηθούν σε τάπητα. Η δοβουταμίνη «στρεσάρει» την καρδιά αυξάνοντας τις απαιτήσεις σε οξυγόνο και επομένως και την καρδιακή συχνότητα και την αρτηριακή πίεση.

Πιθανά να του ζητηθεί να διακόψει ή να προσαρμόσει τη δοσολογία κάποιων όπως φάρμακα που ανήκουν στους β αναστολείς.

Οι ασθενείς ενδέχεται να αισθανθούν ταχυκαρδία, δύσπνοια ή κεφαλαλγία. Ο ασθενής πρέπει να αναφέρει στον ιατρό οτιδήποτε αισθανθεί. Μετά την εξέταση, ο ασθενής θα παραμείνει ατό χώρο εξέτασης, μέχρις ότου υποχωρήσουν οι ανεπιθύμητες ενέργειες.

Τι είναι το εμβρυικό υπερηχογράφημα καρδιάς

Ο καρδιακός υπερηχογράφος παρέχει στον παιδοκαρδιολόγο τη δυνατότητα να εξετάσει το καρδιαγγειακό σύστημα του εμβρύου για τη διάγνωση συγγενών καρδιοπαθειών και καρδιακών αρρυθμιών. Παραπομπή της εγκύου γίνεται από το μαιευτήρα λόγω ενός ευρήματος στο μαιευτικό υπερηχογράφημα ρουτίνας ή λόγω του οικογενειακού ιστορικού της.

Η μελέτη γίνεται από παιδοκαρδιολόγο με εξειδικευμένη εκπαίδευση στο εμβρυικό υπερηχογράφημα καρδιάς και είναι ακίνδυνη χωρίς χρήση ιονίζουσας ακτινοβολίας. Η εξέταση διαρκεί περίπου 40 λεπτά εκτός εάν το έμβρυο κινείται διαρκώς ή έχει μη ευνοϊκή θέση. Το εμβρυικό υπερηχογράφημα καρδιάς πραγματοποιείται μετά τη 17η εβδομάδα κυήσεως.

Η έγκαιρη διάγνωση επιτρέπει την ψυχολογική προετοιμασία της οικογενείας και σκοπό έχει τον προγραμματισμό του τοκετού σε ειδικό καρδιοχειρουργικό κέντρο για την εξασφάλιση κατάλληλης θεραπείας αμέσως μετά τη γέννηση. Επιπλέον, παρέχεται ενημέρωση για τις γενετικές επιπτώσεις και τον οικογενειακό προγραμματισμό. Σε κάποιες περιπτώσεις είναι δυνατή και η προγεννητική θεραπεία καρδιακών αρρυθμιών στο έμβρυο.

Σημείωσεις

Γιατί γίνεται το υπερηχοκαρδιογράφημα;

Tο υπερηχοκαρδιογράφημα ξεκαθαρίζει πιθανά ανατομικά προβλήματα των μεγάλων αγγείων της καρδιάς, των τοιχωμάτων της π.χ. εάν υπάρχει μυοκαρδιοπάθεια καθώς και των βαλβίδων της καρδιάς. Επίσης δείχνει αν υπάρχει υγρό στο περικάρδιο, δηλαδή στο “σακουλάκι” που περιβάλλει και προστατεύει το μυ της καρδιάς.

Διοισοφάγειο υπερηχοκαρδιογράφημα;

Γίνεται για πολλούς λόγους, αλλά κυρίως για να διευκρινισθούν προβλήματα στον αριστερό κόλπο της καρδιάς και στη μιτροειδή βαλβίδα. Γενικά γίνεται για να συμπληρώσει την εικόνα του απλού υπερηχοκαρδιο- γραφήματος σε ασθενείς παχύσαρκους ή σε άτομα με πνευμονοπάθεια.

Πως γίνεται: Χορηγείται στον ασθενή τοπική αναισθησία, ώστε να μη νιώσει πόνο όταν περάσει από τον οισοφάγο του ο σωλήνας της εξέτασης. Ο γιατρός εισάγει από το στόμα του εξεταζομένου σωλήνα διαμέτρου περίπου 3 χιλιοστών, στο κάτω άκρο του οποίου υπάρχει μία λιλιπούτεια συσκευή που εκπέμπει υπέρηχους.

Επιπλοκές: Ο μοναδικός κίνδυνος είναι να τραυματιστεί λίγο ο οισοφάγο