Θεραπεία καρδιακής ανεπάρκειας

Μόλις τεθεί η διάγνωση της καρδιακής ανεπάρκειας θα πρέπει να αρχίσει αμέσως η θεραπεία. Βασικό μας μέλημα όπως πριν είναι να βρούμε την αιτία, μήπως μπορεί να αρθεί.

Και χωρίς άρση της αιτίας, πάντως, με τη σωστή θεραπεία και μερικές αλλαγές στον τρόπο ζωής, η κατάσταση της υγείας των ασθενών βελτιώνεται και αισθάνονται καλύτερα. Η θεραπεία θα μειώσει το αίσθημα αδυναμίας, τη δύσπνοια και το οίδημα, θα βελτιώσει την ικανότητα προς άσκηση, θα επιβραδύνει την εξέλιξη της πάθησης και θα αυξήσει την επιβίωση. Γενικότερα η γνώση του προβλήματος και η σωστή αντιμετώπιση έχουν βοηθήσει σημαντικά τόσο στη βελτίωση της ζωής των ασθενών αυτών όσο και στην αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσής τους.

Σε αναζήτηση της σωστής αγωγής για τη συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια

Παρά το γεγονός ότι η συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια είναι συχνή κατάσταση, η θεραπεία της αποτελεί ένα αίνιγμα, το οποίο οι γιατροί προσπαθούν να λύσουν. Οι αποκλειστές των β-υποδοχέων και η σπιρονολακτόνη, ένα ήπιο διουρητικό, προσφέρουν σίγουρα οφέλη. Οι περισσότερες έρευνες σήμερα καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η καλύτερη αγωγή για τους περισσότερους ασθενείς με συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια είναι ένας συνδυασμός αναστολέων του μετατρεπτικού ενζύμου, β-αποκλειστών και σπιρονολακτόνης. Στην περίπτωση που ο ασθενής παρουσιάζει συμπτώματα της νόσου, ενδείκνυται η χορήγηση διουρητικών και δακτυλίτιδας και συνιστάται δίαιτα χωρίς αλάτι. Συμπερασματικά, οι αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου, οι β-αποκλειστές και η σπιρονολακτόνη φαίνεται να παρατείνουν την επιβίωση των ασθενών, ενώ η προσθήκη διουρητικών και δακτυλίτιδας βελτιώνουν την ποιότητα ζωής τους.

Εκπαίδευση του ασθενούς και υγιεινοδιαιτητικά μέτρα

Οι ασθενής θα πρέπει να μάθουν για τη κατάσταση τους, καθώς και για την φαρμακευτική τους αγωγή (τη δράση των φαρμάκων, τα ονόματα, τις δόσεις και τις παρενέργειες τους).

Περιορισμός του αλατιού στην αρχή από το τραπέζι και αργότερα κατά το μαγείρεμα του φαγητού

Η κατανάλωση άλατος θα πρέπει να είναι αυστηρά μειωμένη στα άτομα με καρδιακή ανεπάρκεια. Ο λόγος είναι ότι η αυξημένη κατανάλωση άλατος ευνοεί την κατακράτηση υγρών, η οποία επιβαρύνει την καρδιά, προκαλεί δύσπνοια και οίδημα. Η αυξημένη κατανάλωση άλατος μπορεί να προκαλέσει διαταραχές στους ηλεκτρολύτες του σώματος όπως το κάλιο και το μαγνήσιο. Η καθημερινή δίαιτα περιλαμβάνει περίπου τρία κουταλάκια αλάτι. Οι ασθενείς που χρειάζεται να μειώσουν το αλάτι μπορούν να το μειώσουν κατά 30% απλά βγάζοντας την αλατιέρα από το τραπέζι τους. Αν κάποιος ασθενής μαγειρεύει χωρίς αλάτι μπορεί να μειώσει κατά 30% ακόμη την κατανάλωση. (Η συνήθης ημερήσια διατροφή περιέχει 10 γρ. αλάτι, αν απαλειφθεί το αλάτι τού τραπεζιού 3-6 γρ. και αν απαλειφθεί όλο το αλάτι από το μαγείρεμα 2-4 γρ.).

Αλάτι διαφόρων τροφών

Τροφές πλούσιες σε αλάτι

  • Αλάτι, σόδα, αντιόξινα (πλην τού Maalox)

  • Ψωμί, μακαρόνια, μπισκότα

  • Γάλα, τυρί, γιαούρτι

  • Καπνιστά κρέατα και ψάρια, αλλαντικά

  • Έτοιμοι ζωμοί κρέατος, μπύρα, Pepsi-Cola

  • Κάθε κονσέρβα

  • Όλες σχεδόν οι σάλτσες και τουρσιά κ.λ.π. τού εμπορίου

  • Ξηροί καρποί, σοκολάτα

Τροφές πτωχές σε αλάτι

  • Νωπά φρούτα, λαχανικά

  • Πατάτες και ρύζι ανάλατα

  • Ελαιόλαδο, καλαμποκέλαιο, ειδική μαργαρίνη ή βούτυρο.

  • Ανθότυρο, αποβουτυρωμένο γάλα

  • Κρέας, αυγά: έχουν μέτρια ποσότητα νατρίου. Συνιστώνται έως 1-2 ισοδύναμα ημερησίως

  • Ζελέ, σταφίδες

  • Τσάι, καφές, φυσικοί χυμοί, Coca-Cola

Αποφυγή έντονης κόπωσης και συγκίνησης

Αποφυγή σωματικής κοπώσεως. Είναι λάθος ή άσκηση σε αρρώστους πού έχουν καρδιακή κάμψη. Βέβαια, οι άρρωστοι με ήπια μορφή κάμψης δικαιούνται να ακολουθούν τις καθημερινές τους ασχολίες, οι οποίες συνεπάγονται και μέτριο βαθμό βαδίσματος. Οι ασθενείς με μετρίου βαθμού καρδιακή ανεπάρκεια θα πρέπει να ενθαρρύνονται να ασκούνται, πάντα όμως μετά από συνεννόηση με το γιατρό. Εν τούτοις, συνιστάται να αναπαύονται αρκετά μεσημέρι και βράδυ και να διακόπτουν την εργασία τους όταν συνεπάγεται σωματική κόπωση δυσανάλογη προς την καρδιακή τους κατάσταση.

Μείωση βάρους  και καθημερινό ζύγισμα

Οι παχύσαρκοι ασθενείς θα πρέπει να μειώσουν το βάρος τους. Θα πρέπει να ζυγίζονται καθημερινά και να συμβουλεύονται τον γιατρό τους σε κάθε περίπτωση αύξησης του βάρους του πάνω από 1,5- 2 κιλά σε μια εβδομάδα.

Οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια θα πρέπει να ζυγίζονται κάθε πρωί διότι η αύξηση του σωματικού βάρους κατά βάση σημαίνει κατακράτηση υγρών.

Υπολιπιδαιμική δίαιτα

Οι ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια λόγω στεφανιαίας νόσου θα πρέπει να ακολουθούν υπολιπιδαιμική δίαιτα.

Έλεγχος και σωστή ρύθμιση της αρτηριακής πιέσεως

Σε οιαδήποτε μορφή καρδιακής ανεπάρκειας, είναι απολύτως απαραίτητη η αντιμετώπιση της συνυπάρχουσας αρτηριακής υπερτάσεως (η οποία στο μεγαλύτερο ποσοστό των μεσηλίκων ατόμων είναι η αιτία της κάμψης). Επίσης η αύξηση της πολλές φορές είναι αιτία οξέος πνευμονικού οιδήματος.

Η κατανάλωση αλκοόλ θα πρέπει να αποφεύγεται

Σε ασθενείς με υποψία αλκοολικής μυοκαρδιοπάθειας η κατανάλωση αλκοόλ θα πρέπει να απαγορεύεται αυστηρά.

Το κάπνισμα θα πρέπει επίσης να απαγορευθεί

Διόρθωση αρρυθμιών

Οι παροδικές διαταραχές του ρυθμού περιλαμβάνουν συνήθως παροξυσμική κολπική μαρμαρυγή ή πτερυγισμό, συχνές έκτακτες κοιλιακές συστολές ή κοιλιακή ταχυκαρδία, πλήρη κολποκοιλιακο αποκλεισμό, κομβικό ρυθμό εξαιτίας τοξικού δακτυλιδισμού και σύνδρομο νοσούντος φλεβοκόμβου. Τόσο οι ταχείς, όσο και οι βραδείς καρδιακοί ρυθμοί μπορεί να είναι επιβλαβείς και θα πρέπει να θεραπεύονται

Φάρμακα

  • Διουρητικά: Μια από τις εκπληκτικότερες προόδους στη θεραπευτική αγωγή της καρδιακής ανεπάρκειας τα τελευταία 40 χρόνια υπήρξε η χρήση των διουρητικών, με αποκορύφωμα την εισαγωγή των θειαζιδικών διουρητικών από το στόμα το 1957. Το 40% περίπου των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια δεν ανταποκρίνονται στην ανάπαυση στο κρεβάτι και τη δακτυλίτιδα και απαιτούν θεραπεία με διουρητικά για να εξουδετερωθεί η υπερογκαιμία της καρδιακής ανεπάρκειας. Αρχικά χορηγούνται σε μικρές δόσεις οι οποίες αυξάνουν εάν επιδεινωθεί η κατάσταση του αρρώστου. Συνήθως χρησιμοποιείται η φουροσεμίδη (Lasix). Οι ασθενείς λαμβάνουν διουρητικά για να αυξήσουν την αποβολή των υγρών και του άλατος. Τα διουρητικά όμως έχουν και ανεπιθύμητες ενέργειες. Μια από τις πιο κοινές είναι και η απώλεια καλίου. Το κάλιο είναι σημαντικό συστατικό του σώματος και βοηθά στην ηλεκτρική σταθερότητα της καρδιάς όσο και στην καλή λειτουργία του νευρικού συστήματος. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι ασθενείς θα πρέπει να παρακολουθούν τις τιμές του καλίου στο αίμα ή αλλιώς τα διουρητικά που λαμβάνουν πρέπει να έχουν και καλιοσυντηρητικό. Πολλά φρούτα όπως οι μπανάνες, τα πορτοκάλια, τα γκρέιπφρουτ και λαχανικά περιέχουν κάλιο και η κατανάλωσή τους βοηθά. Αν κάποιος ασθενής όμως έχει νεφρική ανεπάρκεια θα πρέπει να είμαστε προσεκτικοί με τα επίπεδα του καλίου.
  • Αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτενσίνης: Τα φάρμακα αυτά αυξάνουν την επιβίωση των αρρώστων με καρδιακή ανεπάρκεια και πρέπει, αν δεν υπάρχει αντένδειξη, να τα παίρνουν όλοι. Η πιο συχνή παρενέργεια που έχουν είναι ο ξηρός, επίμονος βήχας. Τότε τα αντικαθιστούμε με αναστολείς της αγγειοτενσίνης ΙΙ.
  • Δακτυλίτιδα: Απαραίτητη σε αρρώστους με κολπική μαρμαρυγή, για ρύθμιση της ταχυκαρδίας.
  • β-αναστολείς: Και αυτά τα φάρμακα αυξάνουν την επιβίωση των αρρώστων με καρδιακή ανεπάρκεια και πρέπει, αν δεν υπάρχει αντένδειξη, να τα παίρνουν όλοι. Αρχικά χορηγούνται σε μικρές δόσεις και σε αρρώστους σταθεροποιημένους (έχουν δοκιμασθεί η μετοπρολόλη, η βισοπρολόλη και η καρβεντιλόλη).
  • Άλλα φάρμακα: Ανάλογα με την αιτία της καρδιακής ανεπάρκειας (νιτρώδη, αντιαρρυθμικά ή αντιπηκτικά κ.λ.π.)

Εξετάσεις αίματος

Από τις εξετάσεις αίματος ενδιαφέρον παρουσιάζουν η ουρία και κρεατινίνη, οι ηλεκτρολύτες, οι λειτουργικές δοκιμασίες ήπατος και η αρίθμηση αιμοσφαιρίων του αίματος.

  • Ουρία και κρεατινίνη: Ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια που υποβάλλονται σε φαρμακευτική αγωγή με διουρητικά μπορεί να παρουσιάζουν μια ελαφρά αύξηση της ουρίας του αίματος και φυσιολογική ή αυξημένη κρεατινίνη. Συνήθως η αύξηση της ουρίας είναι αναλογικά υψηλότερη από την αύξηση της κρεατινίνης.

  • Ηλεκτρολύτες: Σε σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να υπάρχει υπονατριαιμία αραίωσης και μετρίου βαθμού ουραιμία. Η συγκέντρωση καλίου μπορεί να είναι μειωμένη όταν ακολουθείται αγωγή με θειαζίδες ή φουροσεμίδη.

  • Λειτουργικές δοκιμασίες ήπατος: Σε μέτρια καρδιακή ανεπάρκεια οι τρανσαμινάσες, η αλκαλική φωσφατάση, η άμεση και έμμεση χολερυθρίνη μπορεί επίσης να είναι αυξημένες. Σε ασθενείς με από μακρού χρονολογούμενη σοβαρή καρδιακή ανεπάρκεια και καρδιακή κίρρωση μπορεί να παρατηρηθεί μείωση παραγωγής αλβουμινών, λόγω ηπατικής ανεπάρκειας.

  • Η αρίθμηση αιμοσφαιρίων του αίματος: Η αναιμία μπορεί να προκαλέσει κοιλιακή δυσλειτουργία ή να επιδεινώσει μια ήδη μειωμένη κοιλιακή λειτουργία.

Η καρδιακή ανεπάρκεια μπορεί να προκαλέσει αναιμία από αραίωση ενώ αντίθετα η υπερβολική διούρηση μπορεί να οδηγήσει σε αιμοσυγκέντρωση.

Υπολογίζεται ότι τα επόμενα χρόνια η καρδιακή ανεπάρκεια θα είναι η πιο συχνή διάγνωση και θα ευθύνεται για τις περισσότερες εισαγωγές στα νοσοκομεία

Περισσότερα...

Προληπτικά μέτρα και υγιεινοδιαιτητική αγωγή  στην καρδιακή ανεπάρκεια

Περιλαμβάνονται μέτρα για:

  • την πρόληψη και θεραπεία των νόσων που προκαλούν την αριστερή καρδιακή ανεπάρκεια (π.χ. πρόληψη ρευματικού πυρετού, ενδοκαρδίτιδας, στεφανιαίας νόσου με καταπολέμηση της υπέρτασης, υπερλιπιδημίας, διαβήτη κ.α.)

  • την καταπολέμηση των συνδρόμων που συνυπάρχουν και επιδεινώνουν την καρδιακή ανεπάρκεια (π.χ. αρρυθμιών, υπέρτασης κ.α.)

  • τη δίαιτα απίσχνασης αν το άτομο είναι παχύσαρκο, και δραστικός περιορισμός του αλατιού,

  • την ήρεμη διαβίωση ενδεχομένως με χορήγηση ηρεμιστικών φαρμάκων

  • περιορισμός της σωματικής άσκησης στα όρια των δυνατοτήτων του ατόμου και

  • την αιτιολογική αγωγή που περιλαμβάνει τη διόρθωση ανατομικών βλαβών των βαλβίδων, υπέρτασης κ.λπ.

 

Βασικές αρχές δράσης στο σπίτι

  • Αγοράστε μια αξιόπιστη ζυγαριά.

  • Αγοράστε ένα απλό ή ηλεκτρονικό πιεσόμετρο.

  • Αποκτήστε ένα τετράδιο καταγραφής βάρους, σφίξεων και αρτηριακής πίεσης πρωί απόγευμα.

  • Καταγράφετε καθημερινά βάρος, πίεση και σφίξεις.

  • Τα φάρμακα που θεραπεύουν την καρδιακή ανεπάρκεια, έχουν υποτασική δράση.

  • Γενικώς προσέχετε να διατηρείτε μια λογική τιμή αρτηριακής πιέσεως ώστε να μην νοιώθετε αδυναμία ούτε όμως και υπέρταση.

  • Μην τρώτε αργά το βράδυ. Μην τρώτε ποτέ τόσο ώστε να χορταίνετε.

  • Το αλάτι να είναι ελάχιστο στην τροφή σας όχι όμως ανύπαρκτο όταν κάνετε χρήση διουρητικών.

  • Πάντως αν δεν υπάρχει άλλη πάθηση φροντίζετε να έχετε διατροφή πλήρη σε πρωτεΐνες.

  • Βαδίζετε τις μέρες με καλό καιρό σε ευθείς δρόμους, ευχάριστους στη βάδιση.

  • Μην τρέχετε να προλάβετε το λεωφορείο. Μην σηκώνετε φορτωμένες τσάντες από την αγορά.

  • Μην προσπαθείτε να ανοίγετε το παράθυρο που σφήνωσε. Μην σπρώχνετε επίμονα τη ντουλάπα να πάει πιο δίπλα.

  • Μην τινάζετε χαλιά στις βεράντες. Φροντίζετε να κάνετε αντιγριππικό και αντιπνευμονιοκοκκικό εμβόλιο στη σωστή εποχή. 

  • Φροντίζετε το χειμώνα να έχετε τόση θέρμανση που η ατμόσφαιρα να μη γίνεται ξερή ούτε να κυκλοφορείτε με την κακοκαιρία στους δρόμους.

  • Αν αντιληφθείτε ότι έχετε πυρετό ή ότι κρυολογήσατε καλέστε οπωσδήποτε το γιατρό να σας εξετάσει και να δώσει αγωγή αν το νομίζει αναγκαίο.

  • Παρακολουθείτε να δείτε αν πρήζονται τα πόδια σας. Φροντίζετε να μην τραυματίζονται οι κνήμες διότι πολλές φορές δημιουργούνται άτονα έλκη και μολύνσεις.

  • Παρατηρείτε αν έχετε έντονη δίψα.

  • Κάνετε εργαστηριακό έλεγχο, γενική αίματος, ΤΚΕ, σάκχαρο, ουρία, κρεατινίνη, νάτριο, κάλιο, ουρικό οξύ, χοληστερίνη, τριγλυκερίδια, HDL, LDL, SGOT, SGPT, λευκώματα ορού, γενική ούρων (τουλάχιστον μία φορά στο τρίμηνο τους ηλεκτρολύτες).

Είναι δύσκολο στο μη ιατρό να υποθέσει το αίτιο κάποιου συμπτώματος, αν δηλαδή είναι φαρμακευτικής αιτιολογίας ή οφείλεται στην καρδιακή ανεπάρκεια ή σε κάποια άλλη πάθηση. Καλό είναι οι καρδιοπαθείς να συμβουλεύονται τον ιατρό τους χωρίς να υποβαθμίζουν κανένα νέο σύμπτωμα.