Χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια

Αποτελεί την τέταρτη αιτία θανάτου στον πλανήτη, όμως μπορεί να ελεγχθεί πλήρως με τη διακοπή του καπνίσματος.

Σε «εξολοθρευτή» του ανθρωπίνου γένους, με «φονικό όπλο» το τσιγάρο, εξελίσσεται χρόνο με χρόνο η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ). Σε ετήσια βάση η πάθηση στερεί τη ζωή σε περισσότερους από 3.000.000 συνανθρώπους μας παγκοσμίως, ενώ το πλέον ανησυχητικό είναι ότι η επίπτωση της έχει σταθερά αυξητική πορεία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατατάσσει τη Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια ως τέταρτη αιτία θανάτου διεθνώς, μετά δηλαδή τη στεφανιαία νόσο, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια και τις οξείες λοιμώξεις του αναπνευστικού. Η δραματική αύξηση της συχνότητας της ΧΑΠ δείχνει ότι μέχρι το 2020 η πάθηση θα είναι τρίτη αιτία θανάτου.

Πως προκαλείται

Η Χ.Α.Π. προκαλείται από πολλούς παράγοντες, όμως δύο είναι οι σημαντικότεροι, το κάπνισμα και η μόλυνση της ατμόσφαιρας ή του περιβάλλοντος εργασίας. Υπάρχουν βεβαίως και περιπτώσεις κληρονομικού εμφυσήματος αλλά όλες οι υπόλοιπες αιτίες πλην των δύο που προαναφέρθηκαν είναι σπάνιες και αυτό δείχνει πόσο σημαντικό ρόλο παίζει ο σημερινός τρόπος ζωής μας, και ιδίως το κάπνισμα, στην ανάπτυξη της νόσου.

Τι είναι

Πρόκειται για φλεγμονή των πνευμόνων που δημιουργείται ύστερα από χρόνια έκθεση σε βλαπτικά ερεθίσματα, το κυριότερο από τα οποία -αλλά όχι το μοναδικό- είναι ο καπνός του τσιγάρου. Η ασθένεια αυτή δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή στο ευρύ κοινό και αυτό δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε πολλές άλλες χώρες. Η άγνοια όμως αυτή μπορεί να οδηγήσει στο λανθασμένο συμπέρασμα ότι η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια είναι σπάνια νόσος. Αντίθετα, είναι πολύ συχνή. Τόσο πολύ μάλιστα που δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι ο καθένας μας έχει στο οικογενειακό, επαγγελματικό ή κοινωνικό του περιβάλλον κάποιους ανθρώπους που πάσχουν από αυτή, αλλά πιθανόν να μην το ξέρουν ούτε οι ίδιοι γιατί δεν έχουν επισκεφτεί ακόμη τον πνευμονολόγο.

Τα συμπτώματα

Τα αρχικά συμπτώματα της νόσου είναι:

• Ο βήχας.

• Η αποβολή πτυέλων.

• Η δύσπνοια (ύστερα από μερικά χρόνια).

Η δύσπνοια στην αρχή ενοχλεί τον ασθενή μόνο στην άσκηση, στο γρήγορο ανέβασμα σκάλας ή ανηφόρας, αλλά σιγά-σιγά χειροτερεύει και οι ασθενείς με σοβαρή νόσο δεν μπορούν να βγουν από το σπίτι λόγω δύσπνοιας ενώ αισθάνονται μεγάλη δυσφορία ακόμα και σε δραστηριότητες όπως το ντύσιμο, το πλύσιμο, το φαγητό κ.ά. Πρόκειται για ένα βασανιστικό σύμπτωμα που μπορεί να χειροτερέψει τόσο πολύ που ίσως χρειαστεί να γίνει εισαγωγή σε νοσοκομείο. Η ζωή του αρρώστου και της οικογένειας του είναι πλέον δύσκολη, με πολλά φάρμακα, ιατρικά μηχανήματα στο σπίτι (συσκευές οξυγόνου, νεφελοποιητές κ.λπ.) που συνοδεύονται από αυξημένο κόστος και μεγάλη ταλαιπωρία στο ασφαλιστικό ταμείο, συχνά πήγαινε-έλα σε γιατρούς και εφημερεύοντα νοσοκομεία, μειωμένη δυνατότητα για κοινωνικές υποχρεώσεις πόσο μάλλον για διακοπές ή μια εκδρομή.

Η νόσος χειροτερεύει προοδευτικά, ιδιαίτερα αν ο ασθενής συνεχίζει να καπνίζει και δεν λαμβάνει θεραπεία. Σε κάποια φάση μάλιστα οδηγεί και στις επιπλοκές της, που είναι η αναπνευστική και καρδιακή ανεπάρκεια. Στην κατάσταση αυτή λοιπόν η μόνη θεραπευτική παρέμβαση που επιβραδύνει πολύ αυτή τη φθίνουσα πορεία και χαρίζει χρόνια αλλά και ποιότητα ζωής στον άρρωστο είναι η διακοπή του καπνίσματος, που όσο πιο νωρίς γίνεται τόσο καλύτερα είναι τα αποτελέσματα.

Η έγκαιρη διάγνωση: Κλειδί για την αποτελεσματική αντιμετώπιση της: Για να διαγνωστεί εγκαίρως και σε αρχική φάση η ασθένεια, πρέπει να είναι ευαισθητοποιημένος ο κόσμος και να προστρέξει στον πνευμονολόγο εάν απαντήσει καταφατικά σε 3 ή περισσότερες από τις παρακάτω ερωτήσεις:

• Βήχετε μερικές φορές τις περισσότερες ημέρες;

• Έχετε πτύελα τις περισσότερες ημέρες;

• Σας πιάνει δυσκολία στην αναπνοή (άσκηση, ανηφόρες, σκάλες) πιο εύκολα από άλλα άτομα της ηλικίας σας;

• Είστε πάνω από 40 ετών;

• Είστε τωρινός ή πρώην καπνιστής;

Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, ειδικά στην αρχική φάση της, δεν έχει ευρήματα ούτε στην ακρόαση των πνευμόνων ούτε στην ακτινογραφία.

Εφόσον λοιπόν κάποιος απαντήσει καταφατικά σε 3 τουλάχιστον από τις παραπάνω ερωτήσεις, πρέπει να υποβληθεί σε σπιρομέτρηση.

Η πρώιμη διάγνωση της Χ.Α.Π. αποτελεί το κλειδί της επιτυχούς αντιμετώπισής της και σίγουρα χαρίζει στον ασθενή μία μοναδική ευκαιρία να αλλάξει τον τρόπο ζωής του. Ο χρόνιος επίμονος βήχας, ιδίως ο πρωινός βήχας, δεν αποτελεί «φυσικό» επακόλουθο του καπνίσματος και δεν πρέπει να αφήνει τον καπνιστή αδιάφορο. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, γύρω στην ηλικία των 45 ετών παρατηρείται δυσκολία στη αναπνοή κατά την διάρκεια σωματικής άσκησης όπως το ανέβασμα μιας ανηφόρας ή μιας σκάλας. Αυτή η δυσκολία δεν οφείλεται στην ηλικία, ή στην έλλειψη άσκησης όπως πολλοί πιστεύουν αλλά είναι δυσκολία στην αναπνοή εξ’ αιτίας της χρόνιας φλεγμονής των βρόγχων και αποτελεί ένα από τα πρώτα στάδια της νόσου. Ακόμη, τέτοιοι ασθενείς υποφέρουν από μεγάλη επιδείνωση στην αναπνοή τους κατά την διάρκεια λοιμώξεων του αναπνευστικού. Απότομη αύξηση του βήχα, αύξηση των εκκρίσεων και δύσπνοια με ολοένα λιγότερη σωματική κόπωση ίσως να υποδηλώνουν κάποια λοίμωξη και δεν είναι απαραίτητο να συνοδεύονται από πυρετό

Η θεραπεία

Στόχος της θεραπείας είναι να επιβραδυνθεί η επιδείνωση της νόσου και να περιοριστούν η δύσπνοια και τα άλλα ενοχλητικά συμπτώματα. Θεραπευτικές λύσεις που βελτιώνουν σήμερα την ποιότητα ζωής ενός ασθενούς με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια είναι:

Τα φάρμακα: πρόκειται για αρκετά δραστικά φάρμακα που ελαττώνουν τα συμπτώματα και βελτιώνουν την ικανότητα του ασθενή να κινείται και να λειτουργεί στην καθημερινή του ζωή. Τέτοια φάρμακα είναι κυρίως τα εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά, καθώς επίσης και εκείνα που βοηθούν στην αποβολή πτυέλων. Υπάρχουν και οι εισπνοές κορτιζόνης οι οποίες λαμβάνονται από τον ασθενή μετά από αξιολόγηση του ιστορικού του και των αποτελεσμάτων της σπιρομέτρησης. Να αναφέρουμε εδώ ότι αυτού του είδους η αγωγή πρέπει να συστήνεται πάντα από πνευμονολόγο.

Η καθημερινή άσκηση: παρόλο που η δύσπνοια περιορίζει τους ασθενείς που πάσχουν από Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, αντίθετα από ό,τι θα πίστευε κανείς το καθημερινό περπάτημα και η σωματική άσκηση κάνουν καλό. Σχετικές μελέτες έχουν δείξει ότι, όταν οι ασθενείς με αυτή τη νόσο ακινητοποιούνται και κλείνονται μέσα στο σπίτι για να αποφύγουν τη δύσπνοια, χειροτερεύουν την κατάσταση τους. Γιατί; Διότι με την ακινησία ατροφούν οι μύες του υπόλοιπου σώματος -οι οποίοι ζητούν περισσότερο οξυγόνο από τους πνεύμονες- με αποτέλεσμα να αυξάνει η δύσπνοια σε οποιαδήποτε προσπάθεια για κίνηση.

Η χειρουργική θεραπεία: η αφαίρεση μη λειτουργικών τμημάτων των πνευμόνων και η μεταμόσχευση πνευμόνων αποτελεί λύση για μερικούς ασθενείς.

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ακόμη ότι:

Ο ασθενής με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια είναι επιρρεπής στις λοιμώξεις του αναπνευστικού, οι οποίες επειδή χειροτερεύουν παροδικά την κατάσταση του συχνά τον αναγκάζουν να νοσηλευτεί.

Ο ασθενής με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια -από τα αρχικά στάδια της νόσου ακόμη- πρέπει να εμβολιάζεται κάθε χρόνο για τον ιό της γρίπης και κάθε 5 χρόνια για τον πνευμονόκοκκο.

Επειδή η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια επηρεάζει και την καρδιακή λειτουργία, θα πρέπει να αξιολογείται και η λειτουργικότητα της καρδιάς των ασθενών, ειδικά εάν το οξυγόνο του αίματος τους είναι μειωμένο.

Η μέτρηση του οξυγόνου στο αίμα θα δείξει επίσης και κατά πόσο ο ασθενής χρειάζεται να παίρνει οξυγόνο στο σπίτι.

Ο ασθενής με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια δεν πρέπει να απομονώνεται στο σπίτι, γιατί μπορεί να γίνει καταθλιπτικός ή επιθετικός και ευέξαπτος, χειροτερεύοντας έτσι περισσότερο την ποιότητα ζωής του ίδιου αλλά και της οικογένειας του.