Σύμπλεγμα QRS του ηλεκτροκαρδιογραφήματος

Το σύμπλεγμα QRS αντιπροσωπεύει την εκπόλωση του κοιλιακού μυοκαρδίου. Μετά την κάθοδο του ερεθίσματος δια του κολποκοιλιακού κόμβου και του δεματίου του His, αρχίζει η διέγερση των κοιλιών.

Το πρώτο τμήμα που εκπολώνεται είναι το μεσοκοιλιακό διάφραγμα με κατεύθυνση από αριστερά προς τα δεξιά παράγοντας:

  • στην απαγωγή V1 ένα μικρό θετικό (έπαρμα r)

  • ενώ στην V6 ένα μικρό αρνητικό έπαρμα (έπαρμα q).

Ακολουθεί η ταυτόχρονη εκπόλωση του τοιχώματος της δεξιάς και αριστερής κοιλίας με κατεύθυνση από δεξιά προς αριστερά λόγω επικράτησης της εκπόλωσης της αριστερής κοιλίας (μεγαλύτερη μυική μάζα) παράγοντας :

  • στην V1 βαθύ αρνητικό (έπαρμα S)

  • ενώ στην V6 ψηλό θετικό έπαρμα ( έπαρμα R).

Τέλος εκπολώνονται το οπισθιοβασικό τμήμα της αριστερής κοιλίας και η οπίσθια μοίρα του μεσοκοιλιακού διαφράγματος.

Χαρακτηριστικά του συμπλέγματος QRS

Διάρκεια

 

Φυσιολογικά, εφόσον οι δύο κοιλίες εκπολώνονται ταυτόχρονα η διάρκεια του QRS είναι ίση ή μικρότερη των 0.10sec (2,5 μικρά κουτάκια στο ηλεκτροκαρδιογραφικό χαρτί).

Διαδοχική διέγερση των κοιλιών αυξάνει την διάρκεια του QRS και παρατηρείται στις παρακάτω περιπτώσεις:

  • Αποκλεισμό αριστερού ή δεξιού σκέλους

  • Πρώϊμη διέγερση μιας εκ των δύο κοιλιών (σύνδρομα προδιέγερσης)

  • Εναρξη διέγερσης από την μια εκ των δύο κοιλιών. (Κοιλιακές συστολές)

Πολικότης

Οταν η διάρκεια του QRS είναι φυσιολογική, η φορά του στην απαγωγή V1 είναι φυσιολογικά αρνητική.

Οταν το στενό QRS στην V1 είναι θετικό πιθανά υπάρχουν τα παρακάτω:

  • Ατελής αποκλεισμός δεξιού σκέλους

  • Υπερτροφία δεξιάς κοιλίας

  • Αυστηρά οπίσθιο έμφραγμα μυοκαρδίου

Οταν το QRS στη V1 είναι ευρύ και θετικό πρόκειται για:

  • Πλήρη αποκλεισμό δεξιού σκέλους ή

  • Σύνδρομο προδιέγερσης (Τύπος Α)

ενώ όταν είναι ευρύ και αρνητικό πρόκειται για:

  • Αποκλεισμό αριστερού σκέλους ή

  • Σύνδρομο προδιέγερσης (Τύπος Β)

Δυναμικό

Το συνολικό δυναμικό του QRS προκύπτει από το αλγεβρικό άθροισμα των επιμέρους θετικών και αρνητικών επαρμάτων. Aύξηση του δυναμικού του QRS παρατηρείται σε υπερτροφία μυοκαρδίου. 'Ενα από τα κριτήρια υπερτροφίας μυοκαρδίου είναι ο δείκτης Sokolov (άθροισμα του S στην V1 και του R στη V5 ή V6 μεγαλύτερο ή ίσο των 35mm).

Μείωση του δυναμικού του QRS παρατηρείται σε:

  • Ατροφία του μυοκαρδίου

  • Περικαρδιακή συλλογή

  • Παχυσαρκία

  • Πνευμονικό εμφύσημα

Χαμηλά δυναμικά υπάρχουν όταν το άθροισμα των δυναμικών του QRS στις απαγωγές Ι, ΙΙ, ΙΙΙ είναι λιγότερο ή ίσο με 15mm ή όταν στην καθεμιά χωριστά από τις παραπάνω απαγωγές το δυναμικό του QRS είναι μικρότερο ή ίσο με 5mm.

Αξονας

Ο ηλεκτρικός άξονας της καρδιάς είναι η κατεύθυνση της εκπόλωσης του μυοκαρδίου των κοιλιών σε μετωπιαίο επίπεδο.

Οι απαγωγές που χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό του ηλεκτρικού άξονα είναι οι απαγωγές των άκρων.

Η μετωπιαία επιφάνεια του σώματος θεωρείται ένας κύκλος με κέντρο το μεσοκοιλιακό διάφραγμα, στην επιφάνεια του οποίου τοποθετούνται οι απαγωγές των άκρων. Πάνω στις απαγωγές τοποθετείται αντίστοιχα το αλγεβρικό άθροισμα των δυναμικών του QRS από το ΗΚΓ. Από την συνισταμένη αυτών ανυσμάτων υπολογίζεται ο άξονας.

 

Στην κλινική πράξη γίνεται αδρότερος προσδιορισμός του άξονα με βάση τους παρακάτω κανόνες:

  • ο άξονας βρίσκεται μεταξύ δύο απαγωγών που εμφανίζουν ψηλά R ίσου ύψους περίπου και δεύτερον

  • ο άξονας σχηματίζει ορθή γωνία (είναι κάθετος) προς την απαγωγή με διφασικά QRS και έχει φορά προς τις απαγωγές με υψηλό R.

Ο φυσιολογικός άξονας της καρδιάς βρίσκεται μεταξύ -30° και +120°.

Αριστερή απόκλιση του άξονα

Αν ο άξονας έχει τιμή -30° ή αρνητικότερη ονομάζεται αριστερή απόκλιση του άξονα και το ηλεκτροκαρδιογράφημα έχει τα εξής χαρακτηριστικά.

Η απαγωγή Ι εμφανίζει ψηλό R.

Η απαγωγή ΙΙ και ΙΙΙ εμφανίζει RS με βάθος S μεγαλύτερο από το ύψος του R.

Αριστερή απόκλιση συναντάται σε :

  • Υπερτροφία αριστερής κοιλίας

  • Πρόσθιος αριστερός ημισκελικός αποκλεισμός

  • Φυσιολογική παραλλαγή

Δεξιά  απόκλιση του άξονα

Αν ο άξονας έχει τιμή 120° ή θετικότερη ονομάζεται δεξιά απόκλιση του άξονα και το ηλεκτροκαρδιογράφημα έχει τα εξής χαρακτηριστικά.

Η απαγωγή Ι εμφανίζει σύμπλεγμα τύπου RS με βάθος του S μεγαλύτερο από το ύψος του R

Το έπαρμα R στην απαγωγή ΙΙΙ είναι ψηλότερο από την ΙΙ.

Δεξιά απόκλιση συναντάται σε

  • Υπερτροφία δεξιάς κοιλίας

  • Χρόνιες πνευμονοπάθειες

  • Οπίσθιος ημισκελικός αποκλεισμός

  • Φυσιολογική παραλλαγή

Παθολογικά κύματα Q

Το φυσιολογικό κύμα Q έχει διάρκεια μικρότερη των 0.03 sec.

Παθολογικό είναι το Q όταν η διάρκεια του είναι μεγαλύτερη από 0.04 sec και το δυναμικό του μεγαλύτερο απο το 1/4 του R της ίδιας απαγωγής.

Φυσιολογικά Q υπάρχει στην απαγωγή aVR.

Επίσης μπορεί να υπάρχει:

  • στενό Q στις απαγωγές I, aVL, V5 και V6

  • στην απαγωγή ΙΙΙ και

  • σπανιότερα στην aVF

Παθολογικό κύμα Q συνήθως χαρακτηρίζει το έμφραγμα του μυοκαρδίου.

Συχνότης

Εφόσον υπάρχει φυσιολογική κολποκοιλιακή αγωγή η κοιλιακή συχνότητα είναι ίση με την κολπική.

Οι δύο συχνότητες διαφέρουν όταν υπάρχει κολποκοιλιακός διαχωρισμός, όπως συμβαίνει:

  • στον κολποκοιλιακό αποκλεισμό και

  • την κοιλιακή ταχυκαρδία.