Έλεγχος του σωματικού βάρους

Περίπου 65% των ενηλίκων πολιτών των ΗΠΑ (127 εκατομμύρια) είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι, ένας αριθμός που έχει τριπλασιαστεί τις τελευταίες 2 δεκαετίες, Η αύξηση του σωματικού βάρους και η παχυσαρκία αυξάνουν την συνολική θνησιμότητα και τη νοσηρότητα που οφείλεται στην υπέρταση, στη δυσλιπιδαιμία, στο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, στη στεφανιαία νόσο, στα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια; σε νοσήματα των χοληφόρων, στην οστεοαρθρίτιδα, στην άπνοια του ύπνου, σε αναπνευστικά προβλήματα και σε νεοπλασίες (ενδομητρίου, μαστού, προστάτη, παχέος εντέρου). Οι υπέρβαροι ενήλικες είναι περισσότερο πιθανό να έχουν υπέρβαρα τέκνα. Ο έλεγχος του σωματικού βάρους βελτιώνει την αρτηριακή πίεση, τα τριγλυκερίδια, την LDL χοληστερόλη και την HDL χοληστερόλη, τα επίπεδα της γλυκόζης του αίματος και της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2. Παρακάτω συνοψίζονται οι συστάσεις σύμφωνα με της Κλινικές Οδηγίες της ΝΗLΒΙ για την Ταυτοποίηση, την Εκτίμηση και τη Θεραπεία της Αύξησης του Σωματικού Βάρους και της Παχυσαρκίας στους Ενήλικες.

Ταξινόμηση της Παχυσαρκίας

Όλοι οι ασθενείς πρέπει να ταξινομούνται σύμφωνα με το δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) που εκτιμά την αύξηση του σωματικού βάρους/παχυσαρκία και με την περιφέρεια μέσης που εκτιμά την ποσότητα του κοιλιακού λίπους, αναγνωρίζει τα άτομα με αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου ανεξάρτητα από το ΔΜΣ και αποτελεί κριτήριο για τη διάγνωση του μεταβολικού συνδρόμου

Εκτίμηση της Παχυσαρκίας

Πρέπει να εξετάζονται τα φάρμακα που παίρνουν οι ασθενείς και να τροποποιούνται ή να υποκαθίστανται όσα συσχετίζονται με την αύξηση του σωματικού βάρους, όπως τα αντικαταθλιπτικά, τα γλυκοκορτικοειδή, οι φαινοθειαζίνες, το λίθιο, η κυπροεπταδίνη, οι σουλφονυλουρίες και η ινσουλίνη. Είναι, επίσης, σημαντικό να εξετάζονται οι ασθενείς για χαρακτηριστικά που είναι ενδεικτικά της νόσου του Cushing (κεντρική παχυσαρκία, πανσεληνοειδές προσωπείο, εκχυμώσεις, μυϊκή ατροφία, οίδημα, ραβδώσεις του δέρματος, ακμή, υπερτρίχωση, οστεοπόρωση, μειωμένη ανοχή στη γλυκόζη, υποκαλιαιμία) ή του υποθυρεοειδισμού (μυϊκή αδυναμία, κόπωση, δυσανεξία στο κρύο, δυσκοιλιότητα, ξηροδερμία, βραδυκαρδία, μείωση των αντανακλαστικών). Οι ασθενείς με υποψία άπνοιας του ύπνου (διακοπή της αναπνοής κατά τη διάρκεια του ύπνου, ροχαλητό, ανήσυχος ύπνος, υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας ± κεφαλαλγία, διαταραχές της μνήμης) πρέπει να παραπέμπονται σε ειδικό.

 

Ταξινόμηση του Αυξημένου Σωματικού Βάρους και της Παχυσαρκίας
Κατηγορία	ΔΜΣ	Περιφέρεια Μέσης	Κίνδυνος για Σακχαρώδη Διαβήτη Τύπου 2, Υπέρταση ή Στεφανιαία Νόσο
Λιποβαρής	< 18,5	Ν ή αυξημένη	Ν
Φυσιολογικός	18.5-24,9	Ν ή αυξημένη	Ν ή αυξημένος
Υπέρβαρος	25-29,9	Ν ή αυξημένη	Αυξημένος Υψηλός
Παχυσαρκία, τάξης
Ι	30-34,9	Ν ή αυξημένη	Υψηλός, Πολύ υψηλός
II	35-39	Ν ή αυξημένη	Πολύ υψηλός
III	=ή>40	Ν ή αυξημένη	Εξαιρετικά υψηλός
Ν=όχι αυξημένη ΔΜΣ = δείκτης μάζας σώματος = (βάρος σε χιλιόγραμμα) / (Υψος σε μέτρα)2 Αυξημένη περιφέρεια μέσης: άνδρες >102 εκ, γυναίκες >88 εκ. Η αύξηση της περιφέρειας της μέσης μπορεί να είναι ένας δείκτης αυξημένου κινδύνου ακόμη και εάν το βάρος του σώματος είναι στα φυσιολογικά όρια

Θεραπεία της Παχυσαρκίας

 Η θεραπεία της αύξησης του σωματικού βάρους/ παχυσαρκίας απαιτεί ένα συνδυασμό διαιτητικών περιορισμών, αύξησης της σωματικής δραστηριότητας και τροποποίησης της συμπεριφοράς, Οι ασθενείς που χρειάζονται επιπλέον μέτρα μπορεί να ωφεληθούν από τη φαρμακευτική αγωγή και τις χειρουργικές επεμβάσεις για τη μείωση του βάρους (ανθεκτικές περιπτώσεις). Το σύνολο των προσλαμβανόμενων θερμίδων και η κατανάλωση ενέργειας (σωματική δραστηριότητα) πρέπει να προσαρμόζονται για την επίτευξη και τη διατήρηση του επιθυμητού σωματικού βάρους (ΔΜΣ 21-25 Kg/m²) και της περιφέρειας της μέσης (<102 εκ για τους άνδρες, <88 εκ για τις γυναίκες). Ένας λογικός αρχικός στόχος είναι η μείωση του σωματικού βάρους κατά 10% σε διάστημα 6 μηνών, ο οποίος απαιτεί ένα αρνητικό ισοζύγιο θερμίδων κατά 300-500 Kcal/ημέρα σε ασθενείς με ΔΜΣ 27-35 Kcal/ημέρα και 500-1000 Kcal/ημέρα σε ασθενείς με ΔΜΣ >35.

Αφού επιτευχθεί αυτός ο στόχος, μπορεί να εξεταστεί και επιπρόσθετη απώλεια βάρους. Το αρνητικό ισοζύγιο θερμίδων επιτυγχάνεται καλύτερα με το συνδυασμό του διαιτητικού περιορισμού και της αύξησης της σωματικής δραστηριότητας.

Διαιτητικοί Περιορισμοί: Αρνητικό ισοζύγιο θερμίδων κατά 500-1000 κοοί/ημέρα μπορεί να επιτευχθεί με μια δίαιτα 1000-1200 Kcal/ημέρα για τις γυναίκες και 1200-1500 Kcal/ημέρα για τους άνδρες. Η φτωχή δίαιτα σε υδατάνθρακες και οι δίαιτες «του συρμού» μπορεί να διευκολύνουν την πρώιμη απώλεια βάρους, αλλά αυτές οι δίαιτες είναι δύσκολο να διατηρηθούν, είναι συχνά ανθυγιεινές και μπορεί να μειώσουν την αυτοεκτίμηση καθώς το βάρος τελικά επανέρχεται. Η καλύτερη προσέγγιση στη δίαιτα είναι η λήψη μικρών μερίδων μια ισορροπημένης (TLC ή Μεσογειακής) δίαιτας.

Αύξηση της Σωματικής Δραστηριότητας: Η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας αποτελεί σημαντικό συστατικό ενός προγράμματος αποτελεσματικής μείωσης του βάρους, καθώς οδηγεί σε αρνητικό ισοζύγιο θερμίδων και βελτίωση των καρδιαγγειακών παραγόντων, της διάθεσης και της αυτοεκτίμησης. Το βάδισμα είναι μια εξαιρετική επιλογή για τους παχύσαρκους ασθενείς, αρχικά 10 λεπτά την ημέρα, 3 φορές την εβδομάδα μέχρι τα 30-45 λεπτά την ημέρα τις περισσότερες ή όλες τις ημέρες της εβδομάδας. Οι συνηθισμένες δουλειές του νοικοκυριού μπορούν, επίσης, να οδηγήσουν σε σημαντικό αρνητικό ισοζύγιο θερμίδων. Παραδείγματα θερμίδων που «καίγονται» σε μια ώρα από μια γυναίκα βάρους 59 Kg και από έναν άνδρα βάρους 81,5 Kg είναι: καθάρισμα παραθύρων (208/288), κηπουρική (416/576), περιποίηση του γρασιδιού (351/486, βάψιμο του σπιτιού (273/378), πλύσιμο του αυτοκινήτου (195/270) και χορός (208/288). Πριν από την έναρξη ενός προγράμματος σωματικής άσκησης πρέπει να εξετάζεται το ενδεχόμενο της διενέργειας δοκιμασίας κόπωσης σε άτομα με γνωστή καρδιαγγειακή ή πνευμονική νόσο και σε άνδρες ηλικίας >40 ετών ή γυναίκες >50 ετών που διάγουν καθιστική ζωή και έχουν 2 ή περισσότερους παράγοντες κινδύνου (υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, σακχαρώδη διαβήτη, κάπνισμα, οικογενειακό ιστορικό).

Θεραπεία Συμπεριφοράς: Είναι σημαντικό να ενθαρρύνουμε, να δείχνουμε κατανόηση και υποστήριξη στους ασθενείς, ώστε να ενισχύεται η συμμόρφωση τους. Άλλες χρήσιμες τεχνικές τροποποίησης της συμπεριφοράς περιλαμβάνουν τον αυτοέλεγχο (στρατηγικές αντιμετώπισης, τεχνικές χαλάρωσης, φαρμακευτική θεραπεία), λύση των προβλημάτων (αντιμετώπιση της έντονης πείνας), τεχνικές ενίσχυσης (ικανοποίηση από την επίτευξη των στόχων), επανακαθορισμός στόχων (αλλαγή των μη ρεαλιστικών στόχων και βελτίωση της εικόνας του ατόμου) και κοινωνική υποστήριξη (θετική ενίσχυση).

Φαρμακευτική Θεραπεία: Η φαρμακευτική θεραπεία μπορεί να είναι χρήσιμη ως συμπλήρωμα των διαιτητικών περιορισμών, της αύξησης της σωματικής δραστηριότητας και της τροποποίησης της συμπεριφοράς, και είναι απίθανο να είναι αποτελεσματική ως μονοθεραπεία. Η φαρμακευτική θεραπεία είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τους ασθενείς με ΔΜΣ >30 Kg/m² ή 27 Kg/m² όταν συνυπάρχουν και άλλες παθολογικές καταστάσεις (υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, διαβήτης τύπου 2, στεφανιαία νόσος, άπνοια ύπνου).

Χειρουργική Αντιμετώπιση: Οι επεμβάσεις στο γαστρεντερικό σωλήνα (μείωση της χωρητικότητας του στομάχου ή επεμβάσεις παράκαμψης) φυλάσσονται για τις περιπτώσεις ασθενών με παθολογική παχυσαρκία (ΔΜΣ 35 Kg/m² και συνυπάρχουσες παθολογικές καταστάσεις) που επιθυμούν να χάσουν βάρος και στους οποίους απέτυχαν οι μη χειρουργικές παρεμβάσεις. Στους ασθενείς αυτούς απαιτείται ισόβια ιατρική παρακολούθηση και χορήγηση συμπληρωμάτων διατροφής που περιέχουν ιχνοστοιχεία και βιταμίνες που χάνονται εξαιτίας δυσαπορρόφησης.