Συγκοπή ή λιποθυμία

Τι είναι συγκοπή;

Πρόκειται για παροδική απώλεια της συνείδησης από εγκεφαλική ισχαιμία. Η ισχαιμία προκαλείται λόγω αιφνίδιας διακοπής της εγκεφαλικής κυκλοφορίας από καρδιακά η εξωκαρδιακά αίτια.

Η συγκοπή, οφείλεται σε πληθώρα αιτίων. Έτσι, η διαγνωστική της προσπέλαση αποτελεί πραγματική πρόκληση για τον κλινικό γιατρό, ο οποίος συχνά θα πρέπει να συνδυάσει τις πληροφορίες από το ιστορικό, την κλινική εξέταση, τις γενικές και εξειδικευμένες εργαστηριακές εξετάσεις, προκειμένου να καταλήξει στο ορθό συμπέρασμα. Ακόμη και τότε όμως, το υπεύθυνο αίτιο αποκαλύπτεται μόνο στο 50% των περιπτώσεων. Πάντως, το χαμηλό αυτό ποσοστό δεν πρέπει να απογοητεύει, αφού η πρόγνωση των ασθενών με συγκοπή στους οποίους - παρά τον ενδελεχή έλεγχο - δεν ανευρίσκεται το υποκείμενο αίτιο, είναι εξαίρετη.

Το κύριο ερώτημα που θα πρέπει να απαντηθεί κατά τη διαδικασία της διερεύνησης κάποιου συγκοπτικού επεισοδίου, είναι εάν τούτο οφείλεται σε καρδιακά ή εξωκαρδιακά αίτια, δοθέντος ότι η πρόγνωση των ασθενών με συγκοπή οφειλόμενη σε οργανικά καρδιοπάθεια, είναι δυσμενής. Σε σημαντικό αριθμό ασθενών, η απάντηση μπορεί να δοθεί από τα ευρήματα του ιστορικού, της κλινικής εξέτασης και μη εξειδικευμένων εργαστηριακών εξετάσεων όπως το ηλεκτροκαρδιογράφημα και η γενική αιματολογική και βιοχημική εξέταση του αίματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως, θα απαιτηθούν εξειδικευμένες εξετάσεις για την αποκάλυψη αιτίων που είτε εμφανίζονται σε αραιά χρονικά διαστήματα είτε αφορούν σπάνια νοσήματα.

Ποια είναι τα καρδιακά αίτια;

Νευροεξαρτώμενη συγκοπή

  • Αγγειοπαρασυμπαθητική συγκοπή (Κοινή λιποθυμία): Είναι το πιο συχνό αίτιο συγκοπής που οφείλεται σε πτώση της αρτηριακής πιέσεως λόγω ανώμαλης αγγειοδιαστολής, που προκαλείται αντανακλαστικά λόγω συγκίνησης, φόβου ή άγχους. Εμφανίζονται πριν τη συγκοπή πρόδρομα συμπτώματα όπως ναυτία, επιγαστρικό βάρος, ζάλη, θόλωση ή εξασθένηση όρασης (μπορούν να προηγούνται αρκετά λεπτά πριν)
  • Ορθοστατική: Υπόταση που προκαλείται από πτώση της πίεσης στην όρθια θέση λόγω στάσης του αίματος στα κάτω άκρα και απώλειας των καρδιαγγειακών αντανακλαστικών. Παρέρχεται με την οριζοντίωση του σώματος.
  • Περιστασιακή: Η περιστασιακή συγκοπή είναι ουσιαστικά αγγειοπαρασυμπαθητική συγκοπή που επέρχεται από συγκεκριμένη δραστηριότητα (βήχας, ούρηση, κατάποση κλπ).

Αρρυθμίες: Κοιλιακή ταχυκαρδία, κοιλιακή μαρμαρυγή, κολποκοιλιακός αποκλεισμός (σύνδρομο Adams-Stokes), μεγάλη φλεβοκομβική βραδυκαρδία, σύνδρομο νοσούντος φλεβοκόμβου, σύνδρομο του καρωτιδικού κόλπου.

Μηχανικά καρδιακά αίτια: Στένωση αορτής, μύξωμα αριστερού κόλπου ή υπερτροφική μυοκαρδιοπάθεια.

Νευρολογικά αίτια:

Πως γίνεται η διάγνωση;

Από το ιστορικό, την εξέταση του αρρώστου, τα εργαστηριακά ευρήματα και το ηλεκτροκαρδιογράφημα.

Εάν από αυτές τις εξετάσεις δεν είναι δυνατή η διάγνωση γίνονται επί πλέον:

Υπερηχοκαρδιογράφημα, δοκιμασία κόπωσης, Holter καρδιάς 24ωρου και ηλεκτροφυσιολογική μελέτη η οποία βοηθά στην ανακάλυψη και εκτίμηση αρρυθμιολογικών αιτίων.

Καθετηριασμός και στεφανιογραφία για την ανακάλυψη στεφανιαίας νόσου που είναι υπόστρωμα για την εκδήλωση αρρυθμιών.

Εργαστηριακές εξετάσεις που βοηθούν στον αποκλεισμό εξωκαρδιακών αιτίων. Περιλαμβάνουν αιματολογικές, βιοχημικές, αξονική τομογραφία κλπ.

Παρ’ όλα αυτά ένας σημαντικός αριθμός συγκοπτικών επεισοδίων παραμένει αδιευκρίνιστος.

Διαγνωστικός αλγόριθμος συγκοπής

Ποια η θεραπεία;

Βασικά χρειάζεται θεραπεία η υποκείμενη καρδιοπάθεια.

Έτσι:

Τοποθέτηση μόνιμου βηματοδότη σε βραδυκαρδίες.

Θεραπεία ως έχουμε αναφέρει των ταχυκαρδιών.

Χειρουργική διόρθωση των βαλβιδοπαθειών και της στεφανιαίας νόσου.

Σύνδρομο Adams-Stokes

Ισχαιμία του εγκεφάλου μικρής διάρκειας με αντίστοιχες κλινικές εκδηλώσεις όπως ίλιγγος, απώλεια συνείδησης (συγκοπή) κλπ. Οφείλεται σε αιφνίδια διαταραχή του καρδιακού ρυθμού από πλήρη κολποκοιλιακό αποκλεισμό.

Σύνδρομο του καρωτιδικού κόλπου

Έντονη διέγερση του παρασυμπαθητικού νευρικού συστήματος οφειλόμενη σε υπερευαισθησία του καρωτιδικού κόλπου στην πίεση.

Υπάρχουν τρεις απαντήσεις  στην πίεση του καρωτιδικού βολβού.

  • Καρδιοκατασταλτικός: Καρδιακή αντίδραση (συχνότερη μορφή) με αναστολή της παραγωγής ερεθισμάτων από το φλεβόκομβο, καθώς και επιβράδυνση της κολποκοιλιακής αγωγής. Οδηγεί σε φλεβοκομβική βραδυκαρδία ή κοιλιακή ασυστολία ή πλήρη κολποκοιλιακό αποκλεισμό.
  • Αγγειοκατασταλτικός: Παρουσιάζεται πτώση της αρτηριακής πιέσεως.
  • Μικτός: Παρουσιάζονται στοιχεία και των δυο προηγουμένων απαντήσεων.

Κλινικά εμφανίζονται, σε περίπτωση που είναι εκσεσημασμένο, λιποθυμικά επεισόδια για τα οποία πιθανά να χρειασθεί βηματοδότηση.

Σύνδρομο νοσούντος φλεβοκόμβου

Οργανική βλάβη του φλεβοκόμβου με αποτέλεσμα διαταραχή της παραγωγής και της αγωγής του ερεθίσματος στο φλεβοκόμβο. Εμφανίζεται σαν φλεβοκομβική βραδυκαρδία, φλεβοκομβική παύση, σύνδρομο βραδυκαρδίας – ταχυκαρδίας

Το κύριο ερώτημα που θα πρέπει να απαντηθεί κατά τη διαδικασία της διερεύνησης κάποιου συγκοπτικού επεισοδίου, είναι εάν τούτο οφείλεται σε καρδιακά ή εξωκαρδιακά αίτια, δοθέντος ότι η πρόγνωση των ασθενών με συγκοπή οφειλόμενη σε οργανική καρδιοπάθεια, είναι δυσμενής. Σε σημαντικό αριθμό ασθενών, η απάντηση μπορεί να δοθεί από τα ευρήματα του ιστορικού, της κλινικής εξέτασης και μη εξειδικευμένων εργαστηριακών εξετάσεων όπως το ηλεκτροκαρδιογράφημα και η γενική αιματολογική και βιοχημική εξέταση του αίματος. Σε ορισμένες περιπτώσεις όμως, θα απαιτηθούν εξειδικευμένες εξετάσεις για την αποκάλυψη αιτίων που είτε εμφανίζονται σε αραιά χρονικά διαστήματα είτε αφορούν σπάνια νοσήματα.