Επαγγελματική αποκατάσταση ασθενών με στεφανιαάια νοσο

Η στεφανιαία νόσος αποτελεί την πρώτη αιτία νοσηρότητας και θνησιμότητας στις ανεπτυγμένες χώρες, αλλά και μία πολύ σοβαρή αιτία συνταξιοδότησης και ανεργίας. Από επιδημιολογικές μελέτες φαίνεται ότι τα 2/3 των εμφραγματιών είναι ηλικίας κάτω των 65 ετών και μόνο περίπου το 50% αυτών επιστρέφουν στην εργασία τους, ενώ από το υπόλοιπο 50%, το μεγαλύτερο ποσοστό, θα μπορούσε να επιστρέψει αν είχε εκτιμηθεί και επαναδραστηριοποιηθεί κατάλληλα.

Το ποσοστό επιστροφής στην εργασία μετά από έμφραγμα μυοκαρδίου κυμαίνεται γύρω στο 40%. Μετά από αορτοστεφανιαία παράκαμψη στις Η.Π.Α. και Καναδά τα ποσοστά κυμαίνονται από 60% μέχρι 85%. Στην Ευρώπη αναφέρονται παρόμοια ποσοστά, με εξαίρεση ορισμένες χώρες όπως η Γερμανία, η Γαλλία και η Ελβετία όπου το ποσοστό σπανίως σπανίως υπερβαίνει το 50%. Συχνά από αορτοστεφανιαία παράκαμψη το ποσοστό επιστροφής στην εργασία, παραδόξως, είναι μικρότερο από εκείνο μετά από έμφραγμα.. Μετά από αγγειοπλαστική τα ποσοστά κυμαίνονται από 61 % μέχρι 84%.

Η επαγγελματική επαναδραστηριοποίηση εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.

α) Ιατρικοί παράγοντες

Βαρύτητα νόσου, επιπλοκές, έκταση αορτοστεφανιαίας παράκαμψης, λειτουργικότητα αριστερής κοιλίας, πιθανότητα νέων επεισοδίων, άλλες παθήσεις κ.λ.π.

β) Ψυχολογικοί παράγοντες

Υποκειμενικά ενοχλήματα, αίσθηση ανικανότητας, άγχος και κατάθλιψη, συναισθηματική αστάθεια, υπερπροστασία εκ μέρους της οικογένειας.

γ) Κοινωνικοί παράγοντες

Κοινωνικό, μορφωτικό και οικονομικό επίπεδο.
Οικογενειακή κατάσταση.
Αντιδράσεις εργοδότη.

Είδος και απαιτήσεις εργασίας. Δυνατότητα αλλαγής εργασίας.
Είδος ασφάλισης, νόμοι, κανονισμοί (πολιτείας ή εργατικών ενώσεων κλπ.).
Χρόνος αποχής από την εργασία, κυρίως πριν από την αορτοστεφανιαία παράκαμψη.
Συμβουλή γιατρού.

Εκτίμηση ικανότητας προς εργασία.

Γίνεται δοκιμασία κόπωσης

Οι ενεργειακές απαιτήσεις της εργασίας δεν θα πρέπει να υπερβαίνουν το 40-55% της μεγίστης επιτυγχανόμενης κατανάλωσης Ο₂ κατά τη δοκιμασία κόπωσης

Θα πρέπει να τονιστεί ότι η καρδιακή παροχή και οι απαιτήσεις του μυοκαρδίου σε Ο₂ για παρόμοιο φορτίο είναι μεγαλύτερες αν χρησιμοποιούνται τα άνω άκρα παρά όταν χρησιμοποιούνται τα κάτω, έστω και αν οι ενεργειακές απαιτήσεις είναι ουσιαστικά οι ίδιες. Η χρησιμοποίηση των άνω άκρων συνοδεύεται με υψηλότερη καρδιακή συχνότητα και αρτηριακή πίεση.

Οι ψυχολογικοί παράγοντες αποτελούν μια πολύ σοβαρή παράμετρο στο θέμα τής επιστροφής στην εργασία. Συμπτώματα μη πραγματικά, αίσθημα ανικανότητας, άγχος, φόβος, κατάθλιψη, συναισθηματική αστάθεια, απαισιοδοξία είναι μερικά από τα ενοχλήματα πού οδηγούν τον ασθενή στο να φοβάται και να μη θέλει να επιστρέψει στην εργασία. Από την άλλη μεριά ή προστασία πού πολλές φορές παρέχεται από τη σύζυγο ή την οικογένεια, μπορεί να είναι υπέρμετρη, τέτοια πού να καθίσταται επικίνδυνη. Η σωστή ενημέρωση του οικογενειακού περιβάλλοντος έχει μεγάλη σημασία ενώ μερικές φορές ίσως χρειάζεται η παρέμβαση ειδικού ψυχολόγου.

Σημαντικότατη, τέλος, παράμετρο στο θέμα της επιστροφής στην εργασία αποτελούν οι κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες. Η ηλικία του ασθενούς, το υψηλό ή το χαμηλό μορφωτικό-κοινωνικό επίπεδο, η ανεργία, το βαρύ ανθυγιεινό επάγγελμα, η οικογενειακή και οικονομική κατάσταση, το μέγεθος του μισθού με ή χωρίς συνταξιοδότηση, η κοινωνική απομόνωση είναι παράμετροι που καθορίζουν την απόφαση για επανένταξη στον εργασιακό χώρο. Ιδιαιτέρως πρέπει να αναφερθεί κάποιος και στη σημασία πού έχει η θέση, η στάση, η συμβολή του θεράποντος ιατρού. Για να ληφθεί ή σωστή απόφαση, που πρέπει πάντα να είναι προς όφελος του ασθενούς, χρειάζεται συνεργασία γιατρού, ασθενούς, οικογενειακού περιβάλλοντος, κοινωνικών λειτουργών, γιατρού εργασίας, εργοδοτών, επιχειρήσεων αλλά και υπεύθυνων κρατικών φορέων ή συνταξιοδοτικών ταμείων. Επειδή όμως πάντα είναι καλύτερα να αποφασίζει ένας υπεύθυνος, στο εξωτερικό τα πράγματα έχουν απλοποιηθεί και η απόφαση βασίζεται στη γνωμοδότηση του κέντρου αποκατάστασης των καρδιοπαθών. Ο ασθενής μετά το επεισόδιο (έμφραγμα ή bypass) συμμετέχει σε ειδικό πρόγραμμα για ορισμένο χρονικό διάστημα που κρίνει ο γιατρός, εν συνέχεια το κέντρο κρίνει τον ασθενή ανίκανο ή ικανό για ολική ή μερική απασχόληση.

Η απόφαση όμως αυτή είναι οριστική αμετάκλητη και υποχρεωτική για εργαζόμενο, εργοδότη, συνταξιοδοτικό φορέα και το κράτος. Τα πράγματα πάντοτε ήταν και είναι απλά. Και αυτό γιατί στη χώρα μας βλέπουμε συχνά τα πολύπλοκα και κάποιες φορές αδιαφανή γρανάζια μιας εκτεταμένης συνταξιοδοτικής «μηχανής».

Η επιστροφή στην εργασία των καρδιοπαθών είναι επιθυμητή, είναι εφικτή και η συμμετοχή τους σε προγράμματα αποκατάστασης αποτελεί την πιο ασφαλή προσέγγιση.

Από το περιοδικό καρδιά και αγγεία