Η δημιουργία της αθηρωματικής πλάκας στη στεφανιαία νόσο και το οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου
Πώς δημιουργείται η αθηρωματική πλάκα; Τι ρόλο παίζουν υπέρταση, χοληστερόλη, κάπνισμα και καθιστική ζωή.
Οι αρτηρίες του ανθρώπου υφίστανται αλλαγές με την πάροδο της ηλικίας. Η
αύξηση του πάχους των αρτηριών είναι μια φυσιολογική διαδικασία, κάτι σαν το
«γκριζάρισμα» των μαλλιών, και συμβαίνει σε όλους τους ανθρώπους. Κανένας δεν
μπορεί να αποφύγει μια σκλήρυνση των αρτηριών σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Αυτές οι αλλαγές όμως που συμβαίνουν με την πάροδο της ηλικίας στις αρτηρίες δεν εμποδίζουν κατά κανόνα την κύρια αποστολή τους: να μεταφέρουν δηλαδή το οξυγόνο και τις θρεπτικές ουσίες σε όλα τα σημεία του σώματος.
Στην περίπτωση της αρτηριοσκλήρυνσης έχουμε αύξηση του πάχους μιας αρτηρίας που οφείλεται στη δημιουργία μιας πλάκας στο εσωτερικό του αγγείου και οναμάζεται αθηρωματική πλάκα. Φανταστείτε ότι συμβαίνει κάτι ανάλογο με αυτό που παρατηρούμε στο εσωτερικό ενός παλαιού σωλήνα όταν σιγά σιγά και με την πάροδο των ετών γεμίζει άλατα από το νερό που περνάει μέσα του. Έρχεται μια στιγμή που τα άλατα μπορεί να φράξουν πλήρως σε ένα σημείο τον σωλήνα, με αποτέλεσμα να διακοπεί η παροχή του νερού. Το παράδειγμα ταιριάζει απόλυτα στην αρτηριοσκλήρυνση.
Υλικό από λιπαρές ουσίες, χοληστερίνη και άλλα προϊόντα του μεταβολισμού των κυττάρων που κυκλοφορούν στις αρτηρίες «κολλάνε» στο τοίχωμα των αγγείων και σιγά σιγά προκαλούν στένωση του αυλού, με αποτέλεσμα να μειωθεί η παροχή αίματος προς το όργανο που «αρδεύει» η αρτηρία.
Μικροσκοπική αναπαράσταση της δημιουργίας της αθηρωματικής πλάκας
Τα πρώτα στίγματα της αθηροσκλήρυνσης, η αρχή δημιουργίας της αθηρωματικής πλάκας, προκαλούνται από τη συσσώρευση λιπιδίων κάτω από το ενδοθήλιο και μοιάζουν με κίτρινες γραμμώσεις. Δεν ξέρουμε τον ακριβή μηχανισμό με τον οποίο τα λίπη, δηλαδή η χοληστερόλη, εισέρχονται κάτω από το ενδοθήλιο και συσσωρεύονται. Φαίνεται πως εδώ παίζουν ρόλο οι παράγοντες που αναφέρθηκαν παραπάνω, δηλαδή τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης στο αίμα, το κάπνισμα και η αύξηση της αρτηριακής πίεσης, οι οποίοι προκαλούν κάποιας μορφής «τραυματισμό» στο ενδοθήλιο. Αυτός ο τραυματισμός δίνει την ευχέρεια στη χοληστερόλη να «τρυπώσει» κάτω από το ενδοθήλιο και να δημιουργήσει τα πρώτα εμφανή σημάδια της αρτηριοσκλήρυνσης.
Στη συνέχεια και με την πάροδο των ετών αυξάνεται η συγκέντρωση των λιποειδών. Στα σημεία αυτά μαζεύονται και άλλα κύτταρα, υπάρχει και εναπόθεση ασβεστίου, με αποτέλεσμα τη δημιουργία της αθηρωματικής πλάκας, η οποία προκαλεί στένωμα στην αρτηρία. Είναι φανερό ότι ένα τέτοιο στένωμα εμποδίζει την αρτηρία από το να τροφοδοτεί με αίμα τα διάφορα όργανα όπως την καρδιά, τον εγκέφαλο, τα πόδια κτλ.
|
|
Α: Φυσιολογικό τοίχωμα αρτηρίας που δείχνει τους τρείς μεγάλους χιτώνες του τοιχώματος της αρτηρίας, τον έσω, μέσο και έξω χιτώνα. Β: Οι αρχικές αλλοιώσεις για το σχηματισμό της αθηρωματικής πλάκας περιλαμβάνουν τη δυσλειτουργία του ενδοθηλίου (το οποίο έχει υποστεί βλάβη από το κάπνισμα ή το σακχαρώδη διαβήτη και αυτό υποδηλώνεται από μειωμένη παραγωγή νιτρικού οξειδίου (ΝΟ)) και τη διείσδυση στον υπενθοθηλιακό χώρο του έσω χιτώνα μονοκυττάρων-μακροφάγων και μορίων LDL (κακής) χοληστερίνης τα οποία οξειδώνονται από άγνωστους μηχανισμούς. Η οξειδωμένη LDL παραλαμβάνεται από τα μακροφάγα, τα οποία μετά σχηματίζονται σε αφρώδη κύτταρα γεμάτα με LDL χοληστερίνη. Γ: Από τις ανωτέρω αρχικές διεργασίες παράγονται ουσίες όπως μεσολαβητές του κυτταρικού πολλαπλασιασμού και χημειοτακτικοί παράγοντες, κυτοκίνες (μεσολαβητές που εμπλέκονται στη φλεγμονή και ανοσία) που οδηγούν σε περαιτέρω πρόσληψη μονοκυττάρων-μακροφάγων από το πλάσμα, μετανάστευση και πολλαπλασιασμό των λείων μυϊκών κυττάρων (μερικά λεία μυϊκά κύτταρα συσσωρεύουν LDL και μετατρέπονται και αυτά σε αφρώδη κύτταρα), σύνθεση νέου κολλαγόνου με με τελικό αποτέλεσμα το σχηματισμό της αθηρωματικής πλάκας (Δ). Ε: Εν συνεχεία η επέρχεται νέκρωση των αφρωδών κυττάρων, παράγονται μεταλλοπρωτεινάσες και έτσι δημιουργείται μια ευάλωτη πλάκα με μια λεπτή ινώδη κάψα ένα πυρήνα πλούσιο σε νεκρωτικά υλικά. Ρήξη της αθηρωματικής πλάκας μπορεί να προκαλέσει θρόμβωση η οποία θα μπορούσε να είναι επαρκής για να προκαλέσει απόφραξη αγγείου. |
Που εντοπίζεται η αρτηριοσκλήρυνση
Πιο συχνά η αρτηριοσκλήρυνση εντοπίζεται στις στεφανιαίες αρτηρίες, με αποτέλεσμα ένα καρδιακό επεισόδιο. Αν η αθηρωματική πλάκα αναπτυχθεί στις καρωτίδες, το αποτέλεσμα μπορεί να είναι ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Αν προσβληθούν οι αρτηρίες που μεταφέρουν αίμα στα κάτω άκρα, έχουμε την εμφάνιση «διαλείπουσας χωλότητας».
Τι ρόλο παίζουν υπέρταση, χοληστερόλη, κάπνισμα και καθιστική ζωή.
Ως σήμερα δεν μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι γνωρίζουμε τα πραγματικά αίτια της δημιουργίας της αθηρωματικής πλάκας. Ξέρουμε όμως πολύ καλά πως υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που προδιαθέτουν στην εμφάνισή της και ονομάζονται παράγοντες κινδύνου ή προδιαθεσικοί παράγοντες της αρτηριοσκλήρυνσης. Μεταξύ αυτών των παραγόντων πρωταρχικό ρόλο παίζουν τα επίπεδα των λιπιδίων στο αίμα, δηλαδή η χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, το κάπνισμα, το βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό (γονείς με στεφανιαία νόσο σε ηλικία μικρότερη των 60 ετών).
Η εξέλιξη της αθηρωματικής πλάκας
Η εξέλιξη της αθηρωματικής πλάκας μπορεί να γίνει με διαφορετικούς τρόπους. Άλλες φορές οι πλάκες μεγαλώνουν σιγά σιγά με αποτέλεσμα να περιορίζουν όλο και περισσότερο το αίμα προς τον καρδιακό μυ και να έχουμε επιδείνωση της στηθάγχης, με συχνότερα και πιο παρατεταμένης διάρκειας επεισόδια πόνου.
Πολλές φορές όμως οι πλάκες αιμορραγούν στο εσωτερικό τους ή αναπτύσσεται θρόμβος (πήγμα αίματος) στην επιφάνειά τους. Όποιο και από τα δύο να συμβεί, το αποτέλεσμα θα είναι η ολική απόφραξη της αρτηρίας. Στην περίπτωση αυτή διακόπτεται τελείως η ροή αίματος προς μια περιοχή της καρδιάς, η οποία, μη λαμβάνοντας οξυγόνο, νεκρώνεται. Η νέκρωση ενός μέρους του μυοκαρδίου είναι το έμφραγμα.
Είναι φανερό επομένως ότι το έμφραγμα του μυοκαρδίου μπορεί να εκδηλώνεται ως «κεραυνός εν αιθρία», η νόσος όμως που το προκαλεί, δηλαδή η αρτηριοσκλήρυνση, έχει αρχίσει πολύ νωρίτερα. Στην πραγματικότητα τα πρώτα στίγματα της αρτηριοσκλήρυνσης, οι λιπαρές γραμμώσεις που αναφέρθηκαν πιο πάνω, κάνουν την εμφάνισή τους από την παιδική ηλικία.
Θεραπεία της αθηρωματικής πλάκας και των συνεπειών της
Το πιο αποτελεσματικό μέτρο είναι να προλάβουμε να δημιουργηθούν αθηρωματικές πλάκες στις αρτηρίες. Αυτό θα επιτευχθεί αν καταπολεμήσουμε όλους εκείνους τους παράγοντες (υπέρταση, χοληστερόλη, κάπνισμα, καθιστική ζωή) που συμβάλλουν στη δημιουργία της αρτηριοσκλήρυνσης.
